Category: Kreppan

Stephen King er hetjan mín

Jim Carrey í hlutverki spennusagnakóngsins
Við vitum öll hvað í vændum er þótt enginn vilji horfast í augu við það. Fólk lýgur að sjálfu sér, leiðir hið óhjákvæmilega hjá sér, segir við sjálft sig að þetta muni fjandakornið aldrei verða – við sjálft sig, vegna þess að það vogar sér ekki einu sinni að impra á því við aðra manneskju. En það mun verða, sama hvað tautar og raular. Það er óhjákvæmilegt verði gerð mynd um Stephen King að Jim Carrey mun leika hann.

King hefur nú upp á síðkastið verið nokkuð í fjölmiðlum og nýtur aukinnar virðingar minnar fyrir það að krefjast aukinnar skattheimtu á þá efnamestu, þar með talið sjálfan sig. Þegar maður les um skattprósentuna, tuttugu og átta prósent, þá eiginlega hlær maður bara. Þetta finnst sumum alveg hræðileg píning. En Stephen King er greinilega sama sinnis og ég, enda gefur hann stoltur tuttugu og tvö prósent til viðbótar til ýmissra góðgerðarmála og til grunnþjónustunnar.

Þetta verður auðvitað hápunktur myndarinnar með Jim Carrey, sem verður einskonar Man on the Moon fyrir mainstreamið, en þá verður auðvitað svoleiðis búið um hnútana að persóna hans flytji þrumandi ræðu um skattamál í öldungadeild Bandaríkjaþings við grátur og gnístran repúblíkanatanna. Einhver frjálshyggjuplebbinn á Andríki mun misskilja myndina og skrifa um að King geti trútt um talað á sínum listamannalaunum og Davíð mun segja í leiðara Morgunblaðsins að hann hafi nú eitt sinn lesið bók eftir King og ekki fundist hún neitt sérstaklega góð, hvort þessi strákauli ætti ekki bara að halda kjafti. Titillinn verður „Nokkrir góðir dagar án Stebba kóngs“ og mun ýmsum þykja ritstjórinn sérlega ósérhlífinn í valinkunnum blammeringum sínum.

Hvað Stephen King varðar er gott að komast að því að hann sé svona mikill kommúnisti. Hann verður þá ábyggilega ekkert of leiður yfir bókinni sem ég stal eftir hann á netinu (sem ég lofa að kaupa ef mér finnst hún góð).

En já, Jim Carrey. Hann yrði sjálfsagt fínn Bjarni Ármanns ef Oliver Stone færir sig af Wall Street niður í Borgartúnið. Corey Feldman gæti þá leikið Lárus Welding. John Goodman sem Davíð (fyrst Orson Welles er dauður) og Rupert Everett er fæddur í hlutverk Bjórgólfs Thors. Brian Dennehy gæti birst örsnöggt sem Matti Jó og Nicolas Cage gæti leikið lánþega sem snappar. Held svei má þá að ég sé með eitthvað hérna. Hringi kannski í Sigurjón Sighvats til að tékka á stöðunni.

Þá er ég búinn að bulla nóg í bili milli þess sem ég hef teygað kaffi og ofurstjúppabbast í sækingum, skutli og undanlátssemi. Það er ágætt að hafa þó náð því þegar allur botn þess að ég hafði bílinn í dag féll úr síldartunnunni á fyrstu metrunum, með tilheyrandi fýlu og tímasóun. Lítið hægt að stóla á annað fólk stundum. Litla fékk að vera ein heima meðan ég keyrði þá eldri og það gladdi gamla hjartað að ekkert logaði þegar ég kom heim. Þá var hún raunar farin til vinkonu sinnar einsog ég gaf henni leyfi til svo ég fæ smá næði núna til að vorkenna sjálfum mér vegna hins sem ekki heppnaðist eins vel í dag.

Hananú, þá hringir hún dyrabjöllunni.

Hugleiðingar um úrslitin

Ég ber mikla virðingu fyrir þeirri prinsípskoðun að Íslendingum beri yfirhöfuð ekki að greiða skuldir einkafyrirtækja (þó er deilt um hvort það sé tilfellið hér), og var sjálfur þeirrar skoðunar fyrst eftir hrun. Afstaða mín breyttist síðar og þá fyrst og fremst af pragmatískum ástæðum – auðvitað á almenningur ekki að borga skuldir einkafyrirtækja, en fyrirtæki sem ekki mega fara á hausinn ættu heldur ekki að vera einkafyrirtæki, þá síst af öllu bankar. Það sem gerðist var fyrirsjáanlegt öllum sem ekki höfðu hausinn í sandinum, þótt vitanlega væri okkur öllum brugðið. Þegar heilt bankakerfi fer á hliðina er ekki annað hægt en að bjarga því sem bjargað verður.

En hér bauðst okkur samningur um að greiða lygilega lága og sanngjarna upphæð fyrir þá fjármuni sem íslensku bankarnir rændu almenning í Bretlandi og Hollandi um, og ég kaus með honum af því ég tel að það sem kemur þjóðinni best að lokum sé óháð þrjóskulegum prinsípum; þeir sem helst bera sig saman við Bjart í Sumarhúsum eiga þá sjálfslíkingu áreiðanlega skuldlausa. Hann er einhver alversta fyrirmynd sem hugsast getur, en einhverra hluta vegna hefur hann orðið að táknmynd hins sjálfstæða Íslendings. Kannski er eitthvað til í því.

Ég þekki margt gott og gáfað fólk sem kaus á móti samningnum í gær, og ég þekki sömuleiðis margt gott og gáfað fólk sem kaus með honum. Þó held ég að þeir fyrrnefndu hafi rangt fyrir sér, af nokkrum ástæðum.

Eftir að fyrri samningi var hafnað hafa margir orðið til þess að segja að ekkert hafi gerst, að höfnun þess samnings hafi verið afleiðingalaus fyrir Ísland, jafnvel talað um tilefnislausan hræðsluáróður stjórnvalda. Á sama tíma hefur ríkisstjórnin verið ásökuð um aðgerðaleysi í efnahagsmálum þjóðarinnar. Það er einsog fólk sjái ekki samhengið þarna á milli.

Það er nokkuð ljóst að Ísland er lánsfjárþurfi, og að höfnun Svavarssamningsins hefur orðið þess valdandi að Íslendingum hafa ekki staðið til boða mikilvæg erlend lán sem nota mætti til að mæta eldri lánum á gjalddaga og dæla peningum út í atvinnulífið til að efla hagvöxt, sem er forsenda þess að gjaldeyrishöftin verði afnumin. Í þeim skilningi er það rétt hjá fólki að „ekkert hafi gerst“ við að neita þeim samningi. Þær fjárhæðir sem hafa tapast vegna þessa verða ekki mældar í neinum smáræðis einingum, ef þær eru yfirhöfuð mælanlegar.

Það er raunar ótrúlegt að Ísland sé ekki verr statt en raun ber vitni. Það má margt segja um ríkisstjórnina, en henni hefur þó tekist að halda Íslandi á floti með Icesavemálið óklárað. Á meðan heldur niðurskurðurinn áfram, atvinnuleysi eykst og almenningur á sífellt erfiðara með að ná endum saman. En stöðnun í fjármálakerfi og atvinnulífi Íslands er ekki ríkisstjórninni að kenna, heldur er hún afleiðing hruns íslenska bankakerfisins og lánleysi stjórnvalda til að semja um það sem út af stendur. Með þetta mál hangandi yfir hausamótunum á okkur horfumst við í augu við nokkur ár til viðbótar af þessu sama.

Í gær fengum við valkost um að greiða 32 milljarða króna miðað við nýjustu útreikninga. Þeir sem tóku afstöðu gegn samningnum voru margir á því að betra væri að láta á það reyna fyrir dómstólum hvort Íslendingar þyrftu yfirhöfuð að borga. Ég deili ekki þeirri bjartsýni með þeim. EFTA höfðar ekki mál nema að vel athuguðu máli, enda vinnur EFTA undantekningalítið. Þá voru sumir sem töldu að töpuðu Íslendingar málinu yrðu þeir tæpast dæmdir til að greiða meira en umsamda 32 milljarða króna. Það er óskhyggja.

Sannleikurinn er sá að við vitum ekki hvað við gætum þurft að greiða, og stór hluti þeirrar upphæðar verður eingöngu reiknaður í töpuðum tíma – líkt og með höfnun fyrri Icesavesamnings. Sá árangur sem ekki næst meðan Ísland rekur mál sitt fyrir EFTA er glataður árangur, glataðir fjármunir, meiri niðurskurður og aukið atvinnuleysi. Það var fórnarkostnaður síðasta neis og það verður fórnarkostnaðar þessa. Við þessu var búið að vara og það gekk eftir, sama þótt það sé nú kallað hræðsluáróður og stjórnvöld sögð „aðgerðalaus meðan heimilin brenna“. Meira má nú dramað vera. Lýðræðinu fylgir ábyrgð og þjóðin tók þessa ákvörðun sjálf.

Enn aðrir spurðu sig hvers vegna Bretar og Hollendingar hefðu ekki þegar kært okkur fyrst þeir væru svona vissir um réttmæti krafna sinna. Því er auðsvarað: þjóðir sem eiga í samningaviðræðum kæra ekki samningsaðilann. Það er fáránleg hugmynd. En á næstu vikum og mánuðum munum við sannarlega fá að sjá hversu einarðir þeir standa með kröfum sínum. Um það er ekki að efast að þeir taka slaginn með sannfæringu, rétt einsog íslensk stjórnvöld lýstu yfir í gærkvöldi að þau myndu gera fyrir hönd Íslendinga.

Um þátt forsetans vil ég sem minnst segja. Ég er almennt hlynntur slíku hliðskipuðu aðhaldi, hvort sem er frá forseta, meirihluta þings eða tilteknu hlutfalli kjósenda, en ég er líka sammála forsætisráðherra þegar hún segir að mál af þessu tagi henti ekki til þjóðaratkvæðagreiðslna. Þegar fólki býðst að greiða umtalsverðar fjárhæðir eða sleppa því hlýtur það alltaf að sleppa því, og þar kemur ofureinföldunin inn: atkvæðagreiðslan snerist ekki um að sleppa því, heldur um hvernig, hvenær og hversu mikið við komum til með að greiða á endanum. Kannski greiðum við ekkert, en fórnarkostnaðurinn við málareksturinn verður alltaf hærri en sú upphæð sem bauðst í gær. Þá fyrst verðum við kannski einsog Bjartur í Sumarhúsum, sem stóð uppi með ekkert að lokum sökum þrjósku sinnar og heimóttarskap.

Á sama tíma hef ég orðið fyrir gríðarlegum vonbrigðum með Íslendinga – ekki vegna niðurstöðu kosninganna, ég ber virðingu fyrir henni – heldur vegna þeirrar umræðu sem átti sér stað í aðdraganda kosninganna. Vigdís Finnbogadóttir lýsti afstöðu sinni til málsins og var í kjölfarið kölluð landráðamaður og afæta á íslenskri þjóð. Það er hreinlega ekki í lagi. Sigurjón Árnason, fyrrum bankastjóri og höfuðpaur Icesave, lýsti einnig yfir sinni afstöðu – og uppskar engin húrrahróp þótt hann segði nákvæmlega það sama og margir nei-arar (enda skyldi engan undra). Þá voru ýmsir sem stilltu Vigdísi og Sigurjóni upp sem dýrlingi á móti djöfli – glæponinn segir nei, sameiningartáknið segir já, hver sá sem sæi það ekki væri heimskur. Það var ekki til fyrirmyndar.

Þá hafa ýmsir kallað eftir leiðtoga sem stæði í lappirnar gagnvart erlendri kúgun. Það þarf ekki mikið ímyndunarafl til að sjá hvert slíkur þankagangur gæti leitt okkur. En þjóðin er geðklofin í þessu sem svo mörgu öðru: hún hafnar „foringjaræði fjórflokksins“ (?) en biður um „sterkan leiðtoga“ í staðinn. Umræðan hefur spúið fnyk þjóðernishyggju yfir grandvaralausa og vitnað er í hverja bábiljuna á fætur annarri, einsog þeir sem lýstu yfir á Facebook að nei árið 1918 hefði skilað okkur fullveldi, nei árið 1944 hefði skilað okkur sjálfstæði og nei árið 1976 hefði skilað okkur 200 mílna landhelgi. Þetta er svo galin söguskoðun að það þarf ekki að hafa frekari orð um það.

En söguvitund á Íslandi hefur svosem aldrei verið neitt sérlega beisin. Hún er svona: Íslendingar voru stoltir víkingar sem létu erlent yfirvald ekki svínbeygja sig svo þeir stofnuðu fyrsta lýðveldi heimsins (nei árið 871 skilaði okkur …). Svo komu Danir og kúguðu okkur og létu okkur borða maðka. Þá kom Jón Sigurðsson og mótmælti í fleirtölu. Svo fengum við sjálfstæði og urðum langsvölust.

Þá hefur fólk verið kallað fífl, bjánar, geðsjúklingar og ég veit ekki hvað á báða bóga fyrir það eitt að mynda sér skoðun á einu umdeildasta máli Íslandssögunnar og kjósa eftir sannfæringu sinni. Ég get ekki sagt að ég sé stoltur Íslendingur eftir þetta. Umræðuhefðin virðist snúast um að gagga sem hæst innantóm slagorð einsog tourettesjúklingur í miðju raðheilablóðfalli. Ég var um daginn spurður hvort ég ætlaði að skuldsetja „börnin okkar“, sem að vísu er skárra en að senda þau í kolanámu einsog annar nei-ari gaf í skyn. Margur á já-hliðinni var litlu skárri. Íslendingar mega eiga það eftir hrunið að þeir eru gagnrýnir og veita stjórnvöldum aðhald, en umræðan einsog hún var orðin fyrir atkvæðagreiðsluna var fyrir margt löngu farin að daðra við fasisma. Og mér sýnist á netinu að ekki sé hún enn búin þar sem já-arar og nei-arar munnhöggvast nú sem aldrei fyrr.

En nú er niðurstaðan komin og við hana verður að una. Við rekum þá málið fyrir dómstólum og sjáum hvað setur. Ég vona bara að Íslendingar hafi þroska til að axla ábyrgð sína þegar þar að kemur og láta af þessum heimskulega fúkyrðaflaumi á báða bóga. Hvorugur helmingur þessarar klofnu þjóðar má segja „told you so“ þegar endanleg niðurstaða liggur fyrir. Þá skulum við í eitt skipti fyrir öll taka höndum saman, halda kjafti og borga helvítis reikninginn. Ég vona að sem flestir geti verið sammála um það.

Rannsóknarskýrslan er fullnægjandi – til síns brúks

Ætli það hafi ekki komið fleirum að óvörum en mér hversu vönduð skýrsla Rannsóknarnefndar Alþingis er. Líklega bjuggust fáir við hversu afgerandi hún í raun er. Störf nefndarinnar eru eiginleg andstæða alls þess sem lýst er í skýrslunni. Stjórnsýslan einkenndist af fábjánahætti og innviðir bankanna voru hriplekir og stoðirnar fúnar – þá undanskil ég ábyrgðarleysi þeirra sem stjórnuðu þeim. Það er heill annar kafli. Hitt sem ég nefni skýrist af myndinni af krosseignatengslum í íslensku viðskiptalífi sem fylgir færslunni (kaldhæðni ekki undanskilin).

En eins góð og skýrslan er miðað við þann ramma sem nefndin starfaði innan þá svarar hún ekki ýmsum spurningum. Nú fellir skýrslan mjög alvarlegan áfellisdóm yfir þrem ráðherrum, jafnmörgum seðlabankastjórum og einu stykki forstjóra Fjármálaeftirlitsins. Skýrslan fjallar einnig um Einkavæðingarnefnd og aðdraganda og ferli einkavæðingar íslensku bankanna. En í skýrslunni er ekki felldur beinn dómur yfir þeim sem að henni stóðu. Af gjörðunum skulið þér dæma þau frekar en við segjum nokkuð gæti verið mottóið þar, Valgerður Sverrisdóttir ekki undanskilin.

Það eru nefnilega fleiri afglöp í starfi en þeirra sjö sem sérstaklega hafa verið nefndir til sögunnar, en einsog Rannsóknarnefnd Alþingis tiltók sérstaklega var það ekki þeirra hlutverk að grennslast fyrir um einkavæðingarferlið sem slíkt. En það vekur hinsvegar upp spurningar um hver ábyrgð þeirra sem stóðu að henni er og hvort þau verði látin svara til þeirrar ábyrgðar.

Þegar Olíusamráðið komst upp varð allt vitlaust og sá kvittur gekk meðal fólks að nú væri eina ráðið að sýna mótmæli í verki og hætta að kaupa pylsur á Select, af því fólk gat jú ekki hætt að kaupa bensín. Rekstrargrundvöllur olíufélaga er hinsvegar ekki pylsur heldur einmitt bensín og þeim sem bentu á Atlantsolíu sem þá þegar var til var sagt að stöðvarnar þeirra væru of fáar til að það væri hægt. Ekki þarfyrir, átakið náði kannski til svona 200 manns. Ég neita enn að skipta við Olís, þótt ekki skipti það nokkru.

Þegar bankarnir hrundu skiptu þeir ýmsir um nöfn meðan þau gömlu kúrðu í skúffum skilanefnda. Þótt þeir hafi flestir skipt um eigendur nú gildir það einu; þetta eru sömu bankarnir. Það er ekki möguleiki á að skipta um banka af því þeir eru allir álíka spilltir. Einu bankarnir sem ekki féllu í hruninu 2008 sitja nú undir ámæli fyrir ýmis atriði sem ég kann ekki nægileg skil á. Mín viðskipti eru hjá Byr, það ku vera óvinsælt þessa dagana. En hvern fjandann getur maður svosem gert?

Í kjölfar hrunsins urðu sviptingar á sviði stjórnmála, en ekki nándar nærri nógu róttækar. Jú, eini flokkurinn sem hafði ekkert með þetta að sýsla komst í stjórn, en menn óttast ennþá að kommúnismi breiðist þaðan útí þjóðfélagið svo endi með þjóðarmorði, eða það skilst mér á umræðu hægrisinnuðustu hálfvitanna á moggablogginu. Sjálfstæðisflokkurinn mælist aftur stærstur og hefur gert í hálft ár eða meira. Framsóknarflokkurinn er eini flokkurinn sem fær makleg málagjöld í skoðanakönnunum – hvað svosem er að marka þær – enda svosem ekki að furða með eins lélega málsvara og raun ber vitni.

En núna ætlaði ég ekki beinlínis að fara að hrauna yfir allt og alla. Ég vildi frekar pæla í vörumerkjum og neysluvitund – svo ég beiti fyrir mig hugtökum sem eru víst nógu sjaldgæf hérna á vinstrivængnum (ef það er yfirleitt gjaldgengt hugtak ennþá). Allir þingmenn og ráðherrar flokka sem bera ábyrgð á því hversu komið er segjast munu axla sína ábyrgð, fyrir utan svo auðvitað það að ekkert af þessu sé þeim persónulega að kenna. Flokkarnir beri sína ábyrgð og muni axla hana, en ég, ónei. Það getur ekki þýtt neitt annað en það að þessir flokkar eigi ekkert erindi á þing lengur einsog þeir leggja sig, eða hvað?

Þingmenn og ráðherrar bera ábyrgð, flokkar bera ábyrgð, en nú eru flokkarnir með nýja og hreina forystu og þingmennirnir ekki lengur ráðherrar eða ráðherrarnir fyrrverandi hættir sem seðlabankastjórar eða hvaðeina sem þeim dettur í hug að segja. Málið er í raun miklu einfaldara en þetta; þeim sem dettur í hug að bjóða sig fram fyrir flokk sem „ber ábyrgð sem hann mun axla“ er ekki að breyta eða hreinsa flokkinn af nokkrum sköpuðum hlut. Hann er að byggja á grunni – eða rústum – þess flokks og mun aldrei geta forðast þá grundvallarhugmynd sem hann reisir sína stefnu á. Það gengur enginn í Vítisenglana til að stofna leikskóla og það gengur enginn í Ku Klux Klan til að breyta skilningi þeirra á blökkumönnum innanfrá.

Sigmundur Davíð Gunnlaugsson byggir á 90% húsnæðislánum, Kárahnjúkavirkjun og einkavæðingu bankanna. Hann mun ekki geta forðast þá ábyrgð þótt flokkurinn hans „axli“ hana, enda þegar flokksmenn segja að flokkurinn (ekki þeir) beri ábyrgð, hvern fjandann er flokkurinn þá að bjóða fram? Bjarni Benediktsson byggir á sömu einkavæðingu bankanna, ábyrgðarlausum skattalækkunum á þenslutíma, innrás í Írak og Afganistan – það gerir Sigmundur Davíð raunar líka – og ég bara nenni ekki að telja upp einstök atriði lengur. Þetta er fullkomlega út í hött. Og meðan enginn telur sjálfan sig bera nokkra einustu örðu af ábyrgð hlýtur sú ábyrgð að falla á flokkinn í heild sinni og því sé hann ekki tækur til framboðs fyrir það fyrsta, til núverandi setu á þingi og í sveitastjórnum hvað hitt varðar. Og það er hreint út sagt ótrúlegt að sjá tilburði og kattaklór þessara embættismanna í kjölfar birtingar skýrslunnar einsog þeir ætli sér að taka nokkra einustu ábyrgð á því hvernig komið er. Fyrir utan svo það að ef þeir sem kjósa Sjálfstæðisflokkinn taka mark á Geir H. Haarde þá hljóta þeir að sjá að Samfylkingin er að minnsta kosti eins saklaus af öllu og hann sjálfur. Allt tal um „Samspillingu“ er hérumbil það heimskasta sem ég hef komist í tæri við að undanförnu.

En hvað segir það okkur þá að svona margir vilja kjósa Sjálfstæðisflokkinn til lands og sveita? Ég held að skýringin sé margslungin:

1. Það er ekkert annað fyrir hægrimenn að kjósa – sem lýsir jafnvel meira ábyrgðarleysi meðal kjósenda en frambjóðenda.

2. Það er komin ný forysta sem axlar ábyrgð – sem er ekki satt sbr. allt ofantalið.

3. Afi minn var sjálfstæðismaður, pabbi minn líka og ég er sjálfstæðismaður – sem er ekki sérlega klókt, í alvöru bara hugsið málin.

Margt fleira mætti svosem telja hér til. En þessi pistill snýst um vörumerki og neysluvitund. Það er ekki hægt að kaupa sér bensín á Íslandi án þess að versla við glæpamenn – nema gegnum Atlantsolíu (enn sem komið er a.m.k.). Það er ekki hægt að fljúga á eða frá Íslandi nema versla við glæpamenn (Pálmi í Fons og Hannes Smára, svo ég skilji Baug sem stofnun aðeins undan). Það er ekki hægt að eiga bankareikning á Íslandi nema vera sjálfur máður af glæpsamlegri forsögu bankanna sem hafa lítið annað gert en skipta um nafn. Það er ekki einu sinni hægt að horfa á Stöð 2 eða lesa Moggann án þess að sverta sjálfan sig ögn í leiðinni. Og fákeppni og hefðarveldi á stjórnmálamarkaðnum hefur orðið þess valdandi að tveir elstu stjórnmálaflokkar landsins virðast ætla að lifa af mesta hneyksli Íslandssögunnar. Það sem ég er að segja er þetta: það er einfaldlega ekki hægt að skipta út fólki í ógeðslegri stofnun (svo ég vitni í Styrmi Gunnarsson) og ætlast til þess að froskurinn breytist í prins. Það er bara fáránlegt. Sjálfstæðis- og Framsóknarflokkurinn bera, bara sem dæmi, ábyrgð á hruni íslenska fjármálakerfisins og hundruðum þúsunda myrtra í Afganistan og Írak. Það getur því varla talist góð hugmynd að bjóða fram undir sama merki í nafni réttlætis og ábyrgðar.

Svo kannski er þetta ekki spurning um neyslu- eða stjórnmálavitund almennings eftir allt saman. Kannski er þetta ekki spurning um fair trade. Á Íslandi hefur aldrei verið neitt fair trade. Annaðhvort er þetta spurning um það hvort fólki sé virkilega sama eða vilji heldur sjá breytingar, eða hitt, hvort kerfið sjálft sé það einsleitt að fólki sé slétt sama hvað það kjósi. Í öllu falli er ástandið alvarlegt þegar svo margir kjósa siðspilltustu öfl landsins enn af fullum krafti, og fyrir mitt leyti mun ég taka kröfum um róttækni og breytingar þeirra hinna sömu með fyrirvara meðan flestir kjósa Sjálfstæðisflokkinn. Verði þeim að viðleitni sinni, segi ég bara.

Birtist einnig á Kistunni þann 14. apríl 2010.

TOEFL-próf

Einsog lesendum Bloggsins um veginn ætti að vera kunnugt er ég á leiðinni til Árósa í framhaldsnám næsta haust. Umsókn um háskólavist erlendis fylgir einsog við mátti búast óhemjumikið pappírsflóð sem þarf tiltekið marga hornrétta stimpla ofaná undirskriftir kontórmeistara og handhafa réttra prókúra auk ýmissra annarra skilyrða og formsatriða sem uppfylla þarf.

Eitt af þessum skilyrðum er viss lágmarkseinkunn í TOEFL eða sambærilegu stöðluðu, samræmdu enskuprófi. Vegna gengisskráningar krónunnar kostar orðið 20 þúsund að taka svona próf og það er aðeins hægt á tilteknum tíma, alltaf með eitthvað um þriggja til fjögurra mánaða millibili. Auðvitað vill helst enginn þurfa að borga fyrir svona leiðindaprógramm.

Sem er einmitt nokkuð sem kom á daginn þegar ég fór að skoða þetta aðeins betur. Heimild til undanþágu við Árósaháskóla er veitt stúdentum með enskukunnáttu á svokölluðu B-stigi hafi þeir tímasókn uppá að minnsta kosti 210 klukkustundir – ekki kennslustundir. Svo ég hafði samband við gamla framhaldsskólann minn sem reiknaði út fyrir mig að þær 15 einingar sem ég kláraði jafngilda 260 klukkustundum af kennslu, og með einkunn yfir lágmarksviðmiði ÅU er ég undanþeginn prófið.

Ástæða þess samt að mér finnst taka því að skrifa um þetta hér er sú að nú eru ótal stúdentar á hverju ári sem taka TOEFL-prófið vegna þess að þeim er sagt að þeir þurfi þess. Nú er prófið nokkurnveginn alveg eins uppbyggt og venjulegt stúdentspróf, og miðað við hversu margar einingar íslenskir stúdentar taka í ensku fór ég hreinlega að velta því fyrir mér hvort stúdentsprófið eitt og sér komi fólki ekki bara helvíti langt.

Í það minnsta myndi ég hvetja fólk til spyrjast fyrir um hvort það raunverulega þurfi að taka TOEFL-próf áður en það eyðir formúgu fjár í eitthvað sem það hefði ef til vill getað verið án.

Niðurstaða þjóðaratkvæðagreiðslunnar

Ég var búinn að lofa sjálfum mér því að ég myndi ekki blogga um þetta Icesavemál en nú þegar niðurstaða þjóðaratkvæðagreiðslunnar liggur fyrir og einsýnt er að hver og einn ætlar að túlka hana sér í hag get ég ekki á mér setið að koma þeim skilaboðum á framfæri að öll hafa þau rangt fyrir sér.

Ekki nenni ég að elta ólar við það hver hefur sagt hvað. Sumir halda því fram að niðurstaðan séu „skýr skilaboð um flatt nei til umheimsins – við borgum ekki“. Um það var ekki kosið. Formaður Framsóknarflokksins heldur því fram að niðurstaðan sé skýrt vantraust á ríkisstjórnina. Um hana var ekki kosið.

Kosið var um lög nr. 1/2010 um breytingu á lögum nr. 96/2009, um heimild til handa fjármálaráðherra, fyrir hönd ríkissjóðs, til að ábyrgjast lán Tryggingarsjóðs innstæðueigenda og fjárfesta frá breska og hollenska ríkinu til að standa straum af greiðslum til innstæðueigenda hjá Landsbanka Íslands hf. og þau felld úr gildi með yfirgnæfandi meirihluta þeirra sem kusu, en kjörsókn var eitthvað kringum 63% ef ég man rétt. Það er eina niðurstaða kosninganna.

Valmöguleikarnir á kjörseðlinum voru já og nei og svo var möguleiki á að skila auðu. En hvað þýddu þessir valmöguleikar? Nei þýddi einfaldlega nei og var sá valmöguleiki sem beinast lá við þegar betri samningar lágu í pípunum. Já þýddi í raun nei enda styður ríkisstjórnin sjálf ekki þau lög sem kosið var um. Hefði niðurstaða atkvæðagreiðslunnar verið öfugt við það sem varð hefðu Bretar og Hollendingar á hinn bóginn enga ástæðu haft til að semja neitt frekar.

Þetta er dautt val, og þess vegna var eina mögulega niðurstaða þjóðaratkvæðagreiðslunnar sú sem varð. Og það er ekki einhver svakaleg davíðsk yfirlýsing um að Íslendingar greiði ekki skuldir óreiðumanna einsog amma seðlabankastjórans fyrrverandi sagði alltaf (hvaða tilefni skyldi hún hafa haft?). Niðurstaðan er ekki vantraust á ríkisstjórnina sem hefur haldið sínu fylgi gegnum þetta erfiða mál. Niðurstaðan er sú að því einfalda formsatriði var fullnægt að fella úr gildi lög sem þjónuðu ekki tilgangi sínum lengur. Þetta hefði mátt gera án þjóðaratkvæðagreiðslu, en hana fengum við eftir sem áður sem ætti að nægja til að sýna fram á að allt tal um lýðræðishatur stjórnarflokkanna eru staðlausir stafir. Og nú þegar framkvæmd slíkrar atkvæðagreiðslu liggur ljós fyrir megum við eiga von á fleiri slíkum í framtíðinni – og því hljóta allir að fagna.

Niðurstaðan er ennfremur þessi: að fyrra samkomulag um Icesave sem unnið var að í sumar og samþykkt af Alþingi stendur nú einsog spássíukrot í úreldri kennslubók í alþjóðasamskiptum. Þau lög hafa nú öðlast gildi á nýjan leik en standa ekki fyrir eitt né neitt enda samþykktu Bretar og Hollendingar ekki skilyrði þeirra laga. Það er aðeins formsatriði að fella þau úr gildi.

Hvað svosem fólki svo finnst um hvort Íslendingar skuli borga eða ekki birtist nú í gær áhugaverð könnun MMR. Vísir stillti niðurstöðunum þannig upp að helmingur svarenda vildi þjóðaratkvæðagreiðslu um þriðja Icesavesamninginn. Mér finnst öllu merkilegri niðurstaða að eftir allt undangengið sé þó helmingur svarenda sem vill að þingið afgreiði málið án aðkomu þjóðarinnar. En þetta er svosem ekki spurning um það, heldur hitt hvort forsetanum hugnist það samkomulag sem nú er unnið að, hvenær svosem það verður borið á borð fyrir hann.

Hin hryllilega skattagleði

Lágmarksframfærsla sveitarfélaga eru 115 þúsund krónur á mánuði. Hún er veitt þeim sem ekki hafa rétt á atvinnuleysisbótum. Um 4600 íbúar Reykjavíkur þiggja framfærslu til að lifa af út mánuðinn og gætu ekki verið án.

Þessa framfærslu vill meirihlutinn í Reykjavík skerða, enda bara enn einn liðurinn í áætlun Hönnu Birnu borgarstjóra um að hækka ekki útsvar en skera allt annað niður í staðinn. Það má reyna að ímynda sér hvernig í ósköpunum hún ætlar að fara að því. Það loforð endist líkast til bara fram að kosningum enda sér það hver heilvita maður að reikningsdæmið gengur ekki upp. Þessu mótmælir fulltrúi vinstrigrænna í velferðarráði og leggur til að hækka útsvar svo unnt sé að standa vörð um grunnþjónustu.

Það finnst Gísla Frey Valdórssyni algerlega ótækt. Að Drífu Snædal skuli detta það í hug að útsvarsgreiðendur reiði ögn meira af hendi svo unnt verði að hækka svívirðilega lága lágmarksframfærslu til þeirra verst settu svo þeir komist betur af. Nei, Gísli vill heldur sjá fleirihundruð manns enda lóðbeint úti á götu en að hann sjálfur greiði aðeins hærra útsvar. Og honum finnst Hanna Birna eiga „mikið lof skilið fyrir þá ákvörðun“. Allt má nú lofa.

Tillögur Drífu má lesa hér og gagnrýni hennar á hugmyndir meirihlutans um skilyrðingu framfærslustyrks má finna hér. Og hvort ætli lesendum þyki nú róttækara, að bæta við sig aðeins meiri byrðum eða skera á lífæðar þeirra sem geta sér minnsta vörn veitt? Annars er varla orðum eyðandi í þetta þus hans Gísla, það kemur allt úr þeim enda sem síst skyldi taka mark á.

Næsta skref

Viljið þið breytingar? Þá er svarsins að leita hjá fjölmiðlum. Þetta er afskaplega einfalt: Næst þegar ráðamenn boða til blaðamannafundar, ekki mæta. Fólk sem hefur ekki umboð til að stjórna landinu getur boðað til allra þeirra blaðamannafunda sem þeim sýnist, en það þýðir ekki að nokkur þurfi að mæta, eða að það verði tekið alvarlega. Vinsamlegast hættið að taka þau alvarlega, og hættið að mæta. Það er ekki eins og þau hafi nokkuð að segja!