Category: Óflokkað

Gamla útlitið á blogginu var orðið svolítið sjúskað fannst mér. Búinn að hafa það uppi í á að giska 13-14 ár og kominn tími á eitthvað stílhreint og einfalt með sæmilega stóru letri. Útlitið er enn eitthvað að stríða mér.

Til dæmis vill stjórnkerfið ekki leyfa mér að setja upp einfalt tenglasafn á spássíu síðunnar, svo ég fór út í einhverjar hundakúnstir. En þá vantar fyrirsögnina sem skýrir hvað þetta er svo eins og stendur lítur þetta út fyrir að vera safn af handahófskenndum nöfnum, flestum úr menningargeiranum.

Þetta er semsagt það fólk sem ég þekki og veit til að er virkir bloggarar. Endilega látið í ykkur heyra ef þið viljið komast í tenglaelítuna mína. Við höldum fundi á hverju fullu tungli á leynilegum stað, þegar við munum eftir því, og efni þeirra er leynilegt nema fyrir innvígða.

Síðastliðið misseri hef ég verið að kukla við filmuljósmyndun. Það byrjaði sakleysislega þegar ég keypti ódýra og frumstæða myndavél frá bókabúðinni á Flateyri, Kodak Ektar H35 Half-frame: nýja hönnun sem líkir nokkurn veginn alveg eftir gömlu instamaticvélunum að því undanskildu að í stað kubbs er innbyggt flass og í stað hylkis tekur vélin filmu á rúllu og skýtur á hálfan ramma í senn, svo hægt er að fá 72 myndir á 36 mynda filmu.

Engar stillingar eru á vélinni og í stað þess að sýna gegnum linsuna er aðeins plastgluggi á vélinni, eins og á einnota myndavélum. Myndirnar eru auðvitað misjafnar eftir því. Í raun er eiginlega ómögulegt að ná góðum myndum á vélina nema í dagsbirtu, þrátt fyrir flassið. En það er hluti af því sem heillaði mig við hana, þetta stjórnleysi og þessar allt að því handahófskenndu niðurstöður. Þetta er feiknarlega skemmtilegt ekki síður vegna þess að það er ekkert markmið hjá mér að taka skýrar eða flottar myndir. Mig langar til að taka myndir af andartökum og það er allt í lagi þótt þær verði skrýtnar, skældar og misheppnaðar. Eiginlega bara betra.

Þetta fikt jók áhuga minn á því að prófa mig áfram með alvöru myndavélar og svo vildi til að ég hafði aðgang að þrem gömlum vélum sem afi minn (sem einmitt var fæddur og uppalinn á Flateyri) átti. Internetið er gjöfult, því á því má finna upprunalega leiðbeiningabæklinga með öllum þessum myndavélum auk nýlegra myndbanda sem sýna helstu atriði sem kunna þarf skil á. Þannig komst ég fljótt af stað með að leika mér með gömlu vélarnar líka.

Og það verður að segjast að myndir teknar á filmu eru bara ekki eins og stafrænar myndir. Það er ekki hægt að líkja þessu saman, því alveg sama hversu fullkomin stafræna tæknin er og verður þá eru filmumyndir miklu hrárri, það eru svo margir þættir sem koma saman og ljósmyndarinn fær ekki niðurstöðuna fyrr en löngu seinna, sem verður þess valdandi að ósjálfrátt fer maður að taka myndir á allt annan hátt. Það er líka annars konar dýpt í filmum, birtan er önnur og skuggarnir sömuleiðis, og auðvitað allt háð því meðal annars hvernig filmu maður notar og hvernig maður notar hana. Það á sér einhver galdur stað þegar filma nemur ljós sem ég kann ekki að skýra. Mér nægir sú skýring að þetta gleður mig. Það er það eina sem ég sækist eftir með þessu dútli. Og nú hefur þetta áhugamál á skömmum tíma undið upp á sig. Ég hef skráð mig á námskeið í Myndlistarskóla Reykjavíkur til að (vonandi) læra skipulegar á þessa tækni. Hef að vísu ekki enn fengið staðfestingu á að pláss sé fyrir mig í bekknum, en það er vonandi.

Önnur hliðræn baktería sem náði taki á mér nýverið eru vínylplötur. Sumarið 2018 dvaldi ég í Kaupmannahöfn og meðan Gunni heitinn var á milli heimila geymdi ég fyrir hann ferðaplötuspilara og lítið plötusafn. Ég fiktaði auðvitað við þetta fyrst ég hafði það til varðveislu, hafði aldrei áður sett plötu undir nál og fannst þetta skemmtilegt. Öðruvísi stemning fólgin í þessu, meiri innlifun vil ég segja sem felst í nokkrum þáttum:

• Hin fýsíska plata, sem leggja þarf undir nálina. Hver einasta rykarða, rispa eða kám (eða skortur á þessu), breidd grófanna í sjálfri plötunni, hefur áhrif á hvernig platan spilast. Ef til vill mætti halda því fram að í hvert sinn sem maður spilar sömu plötu sé það aldrei alveg sami flutningurinn.
• Lengd plötunnar hefur áhrif á hvernig maður hlustar á hana, enda líður ekki löng stund áður en A-hliðin hefur runnið sitt skeið og snúa þarf plötunni við. Þetta útheimtir annars konar hlustun, meiri andlega viðveru. Í öllu falli finnst mér ég hlusta meira gagngert, frekar en að ég renni plötu í gegn í bakgrunninum meðan ég geri eitthvað annað.
• Þetta hvetur fólk til að hlusta frekar á hverja plötu í heild sinni. Það hef ég raunar alltaf gert svo að því leyti er þetta engin breyting fyrir mig.

Svo ég af dellu minni keypti mér auðvitað minn eigin ferðaplötuspilara, alveg eins og þann sem Gunni átti, og borgaði sama og ekkert fyrir hann. Þessi spilari var ekki byggður til að endast og svo fór að nú nýverið keypti ég mér mjög vandaðan, reimardrifinn plötuspilara frá Lenco sem ég þurfti sjálfur að setja saman, með massífum tónarmi ólíkt þessu fislétta plastskrípi á gamla spilaranum mínum. Ég get ekki neitað því að ég elska sándið sem þessi græja framkallar, í samvinnu við Tívolítækið mitt.

Eins og með filmuna finnst mér vera allt annars konar hljómur í vínylplötum en í stafrænum skrám eins og ég hef fyrst og fremst hlustað á síðustu tvo áratugi. Mér finnst hann hlýrri og meira umfaðmandi, en ekki eins hreinn og tær. Það er eitthvað að gerast í hvert sinn sem ég spila plötu sem á sér ekki stað þegar ég spila af Spotify, eitthvað sem ég veit ekki hvað er fyrir utan allt það samspil ólíkra þátta sem á sér stað til að framkalla tónlist af plötunni. Ég heyri snark þegar kusk verður á vegi nálarinnar, og platan dansar hring eftir hring eftir því hvernig ég hef sjálfur stillt tónarminn. Það er eitthvað lífrænt við þetta.

Það er fjarri mér að halda því fram að vínyl sé betra en eitthvað annað (þessi náungi hér hefur skrifað langa og lærða grein þar sem hann heldur því fram, eins og margir audiofílar, að vínyl sé betra). Sjálfum finnst mér það ekki skipta neinu máli hvað er betra og hvað verra, og efast raunar um að það sé hægt að meta það, held það sé fyrst og síðast persónubundið og fólk á auðvitað bara að njóta þess sem það nýtur. Það er komið í tísku aftur núna að gefa út tónlist á kassettum til dæmis, sem höfðar ekki til mín. Mér hefur alltaf fundist tónninn í þeim of hár einhvern veginn. Ég myndi heldur ekki hlusta á hvernig tónlist sem er í plötuspilara. Tónlist sem er hönnuð í og fyrir stafrænt umhverfi er ég til dæmis ekki viss um að myndi skila neinu á plötuspilara umfram það sem er hægt að spila af Spotify í sæmilega góðum græjum.

Án efa eru til alls konar týpur sem snobba á þann eða hinn veginn fyrir því sem þeim þykir betra, með mishaldbærum rökum, en hvað sem því líður vil ég halda því fram að vínyl sé í öllu falli öðruvísi. Það fylgir því annars konar stemning, annars konar hljómur, og ég nýt þess betur að hlusta á uppáhaldstónlistina mína þannig. Það sem höfuðmáli skiptir eins og ég sé það er að mér þykir einfaldlega skemmtilegra að spila tónlist af plötu, í góðum plötuspilara, úr sæmilegum hátölurum. Ég nýt þess hvað allt er lifandi við þetta, án þess ég geti útskýrt hvað það er nákvæmlega sem gerir þetta lifandi.

Það er líka ákveðin aukafyrirhöfn, bæði hvað snertir vínylplötur og filmuljósmyndun. Það er lítið mál að smella af fínni mynd á símann sinn, með bestu tónlistina á Spotify tengda úr sama síma yfir í dúndrandi flottan blátannarhátalara, og njóta þess sem maður gerir. Sjálfur geri ég töluvert af hvoru tveggja, eins og flestir; er með stóran hátalara á skrifstofunni úti í Háskóla tengdan við klassíska listann minn á Tidal.

En ég verð um leið að viðurkenna, nú þegar ég er kominn á bragðið, að í hinu hliðræna finn ég mun meiri ánægju — bæði í efninu sjálfu og líka í umstanginu. Rétt eins og það er meiri athöfn og innlifun að hlusta á plötu (ég allavega fæ meira út úr því en ella) þá er það í vissum skilningi handverk að meðhöndla gamla myndavél: að stilla hana af eins og maður telur henta hverju skoti, eftir þörfum hverrar filmu, hafandi hugfast að myndirnar sjálfar eru takmarkaðar við lítinn fjölda per filmu og því skipti hver tilraun máli, að trekkja kláraða filmuna tilbaka, að arka með hana í framköllun

— og bíða.

Ég var að átta mig á því að í janúar komandi hef ég verið kennari í tíu ár. Töluvert hefur runnið til sjávar frá því ég stóð í fyrsta sinn vitlausu megin við kennaraborðið og reyndi að fela að ég var viti mínu fjær af hræðslu. Þegar kom að kaffipásu milli fyrri og seinni tíma forðaði ég mér inn á kaffistofu og stóð þar aleinn, stjarfur af ráðaleysi í tíu mínútur áður en ég sneri aftur í stofuna. Ég er ekki viss um að nemendur hafi tekið eftir neinu.

Eftir fyrstu kennslustundina á ferlinum settist ég við skrifborðið mitt, áttaði mig á því að ég hafði svitnað gegnum fötin mín, og fann að ég myndi ekki geta unnið neitt frekar þann daginn. Ég nefndi við einn lærimeistara minna að mér hefði þótt það gaman að kenna, en alveg óskaplega erfitt. „Það á að vera erfitt,“ sagði hann. „Ef það er ekki erfitt þá ertu að gera eitthvað rangt.“

Ég fékk oft í magann fyrir kennslu og stundum hafði ég lítið sem ekkert getað sofið nóttina á undan. En um leið og kennslustundin fór af stað þá einhvern veginn lánaðist þetta, og ég fann frá upphafi að mér þótti gaman að kenna og að ég vildi starfa við kennslu. Smám saman vandist þetta. Þrem árum síðar kenndi ég tvö námskeið á meistarastigi við pólskan háskóla og með tímanum var ég svo lánsamur að fá að kenna við ýmsa skóla í Evrópu og á Íslandi. Núna, eftir vel heppnaða kennslustund, finn ég til gleði sem er ef til vill ekki ólík því sem leikari finnur þegar tjaldið fellur í lok sýningar. Að kenna felur alltaf í sér vissa sviðssetningu og því er hún eðlilega alltaf krefjandi, en eftir því ánægjuleg þegar vel tekst til.

Kennarar eru stétt sem ég ber botnlausa virðingu fyrir. Frá því ég var í barnaskóla sá ég mig oft fyrir mér í kennarahlutverkinu, fann mér margar fyrirmyndir í því hlutverki, allt gegnum stormasöm gagnfræðaskólaárin, misgóð menntaskólaárin, og háskólaárin sem sérstaklega knúðu fram spurningar um hvað ég ætlaði að verða þegar ég yrði stór. Flestar mínar fyrirmyndir eru konur. Ég gerði mér sérstaklega far um að þakka öllum kennurum mínum í formálsorðum doktorsritgerðar minnar; án þeirra hefði það rit aldei orðið til, né ég orðið kennari. Enn bætast nöfn við það registur, fólk sem hefur haft og hefur enn mikil áhrif á mig. Fyrir allt það fólk verð ég ævarandi þakklátur.

Að kenna er að skilja sérhlífni eftir heima hjá sér sem best maður getur, mæta ólíkum einstaklingum og hópum með virðingu, og gera sitt besta til að mæta þörfum allra á sama tíma og maður reynir að miðla ástríðu fyrir því sem unnið er að í kennslustofunni og búa nemendum eins öruggt umhverfi og kostur er á. Það er krefjandi og getur að sama skapi verið lýjandi, í einhverjum tilvikum jafnvel ómögulegt. Kennarar upplifa oft vanþakklæti og skilningsleysi í garð starfa sinna, álag á þá er oft mikið og misjafnlega búið að innviðum vinnustaðanna; þeim aðbúnaði sem þarf að vera til staðar til að kennarar geti sinnt starfi sínu. Metnaður kennara er oft töluvert meiri en aðstæður bjóða upp á.

Nú þegar ég færist óðfluga inn á ellefta ár mitt sem kennari finnst mér við hæfi að þakka enn og aftur fyrir mig. Á þessum stutta tíma hef ég kennt þúsundum, hvernig sem þær tölur geta stemmt. Nú er það starf mitt að mennta aðra kennara og ég vona að ég geti bæði miðlað einhverju sem skiptir máli og verið öðrum hvatning. Kennarar eru ekki aðeins sú stétt sem skiptir mig mestu máli, heldur sú stétt að ég held sem skiptir yfirhöfuð mestu máli í heiminum. Ég er þakklátur fyrir að fá að tilheyra kennarastéttinni.

Meira sem hefur gengið á þennan veturinn! Bara síðan í janúar höfum við séð:

• Stórbruna í Ástralíu
• Snjóflóð á Flateyri og í Esju
• Landris við Grindavík
• Endalausar appelsínugular og rauðar viðvaranir
• Næstumþvístríð Bandaríkjanna við Íran (afstýrt, að líkindum, vegna annarrar uppákomu á þessum lista)
• Veiruheimsfaraldur (sem að auki kostaði Daða og Gagnamagnið sigur í Eurovision, segja sumir)

Áreiðanlega er ég að gleyma einhverju; ég man ekki einu sinni hvernig lífið var fyrir áramót. En vírusinn hefur auðvitað aukið álag á alla, nemendur mínir og ég sjálfur erum víst ekki undanskilin, og ekki laust við að ég sé dálítið dasaður nú þegar einkunnir hafa verið veittar og lokaritgerðir á leið til prófdómara.

Hvað hef ég verið að gera þess utan? Ég velti því fyrir mér, því mér finnst ég aldrei gera neitt. Ég kláraði nýverið bók Michels Houllebecq um H.P. Lovecraft, Contre le monde, contre la vie (Ullabjakk um ullabjakk, gæti hún heitið á íslensku), sem Sverrir Norland benti mér á. Áhugavert í sjálfu sér að höfundur sem seinna meir átti ekki eftir að hata að vera umdeildur skuli hafa hafið feril sinn á bók um Lovecraft, svo mikinn rasista að fólki finnst það þurfa að réttlæta að það yfirleitt lesi hann. Margt sem hann segir um hann er gáfulegt, sumu er ég ósammála. Mæli með bókinni fyrir áhugasama.

Ég las líka meistaraverkið Í barndómi eftir Jakobínu Sigurðardóttur. Þrælmerkileg bók sem skilur margt eftir, mætti jafnvel kalla hana ritgerð um minnið.

Svo fékk ég víst styrk líka úr kennslumálasjóði til að hressa nokkuð laglega upp á eitt námskeiða minna með viðtölum við rithöfunda og fræðimenn. Æskilegt væri að hafa þetta tilbúið fyrir haustið svo ég hef nóg að gera í sumar.

Annars bara mest lítið.

Það er áhugavert að lesa um það í fjölmiðlum að menntamálaráðherra ætli að veita fjármunum inn í skólakerfið svo að hægt verði að kenna í framhalds- og háskólum í sumar. Það að kennarar frétti þetta fyrst í fjölmiðlum gefur til kynna að ekkert samráð hafi verið við skólastjórnendur, og ég held að við séum allflest frekar hissa á þessu.

Svo ég byrji á sjálfum mér þá er ég aðjunkt við Háskóla Íslands. Starfsskyldur mínar eru að tveim þriðju hluta kennsla og að þriðja hluta rannsóknir. Svo vill til að almanaksárið skiptist gróflega þannig að kennsla fer fram frá september út apríl og síðan eru fjórir mánuðir sem ég á eftir til rannsókna. Allflestir háskólakennarar nýta sumrin í rannsóknir. Að vísu er ótalið að vinna í kringum lokaritgerðir, prófayfirferð og kennsluundirbúning fyrir haustið tekur töluvert af þessum fjórum mánuðum. Síðan er sumarfrí þarna inni í líka. Með öðrum orðum er rannsóknatími minn þegar skorinn niður miðað við allar eðlilegar forsendur. Virkir rannsakendur fá í raun ekki sumarfrí.

Mér er borgað fyrir að stunda þessar rannsóknir og þess er krafist að ég stundi þær. Rannsóknir eru líka forsenda framgangs í starfi, þær stýra röðun í launaflokka og í mínu tilviki eru þær sérstaklega mikilvægar af því ég er ekki í fastri stöðu. Eitt það sem helst er litið til við ráðningar í fastar stöður er rannsóknavirkni. Það getur því beinlínis kostað mig fast starf í framtíðinni ef ég stend mig ekki í rannsóknum.

Síðan lýsir ráðherra því yfir að það eigi að kenna í háskólum í sumar. Það er komið fast fram að mánaðamótum apríl-maí og ekkert í þessa veru hefur verið undirbúið. Ég hlýt að spyrja hvað nákvæmlega eigi að kenna, og hvaða fólk eigi að kenna það? Háskólakennarar fá ekki greidda yfirvinnu, við tökum alla yfirvinnu út í kennsluafslætti síðar. En nú er búist við sprengingu í nýskráningum í háskólana í haust, bæði vegna faraldursins en í kennaranámið sem ég kenni hefur þegar verið mikil fjölgun nemenda milli ára. Á ég þá að kenna í sumar og fórna til þess rannsóknatíma mínum og sumarfríi til þess eins að kenna minna í vetur þegar holskefla nemenda gengur yfir?

Það er nógu erfitt til að byrja með að manna þá kennslu sem fyrir er í allflestum deildum háskólans sem ég þekki til þó að þetta bætist ekki við, ekki síst vegna uppsafnaðrar yfirvinnu háskólakennara. Og fyrirvarinn er enginn, þetta kemur eins og þruma úr heiðskíru lofti. Ég sé ekki að háskólunum sé fært að bregðast við þessu. Þar við bætist að mínir nemendur eru allflestir uppgefnir eftir hryllilega erfitt misseri. Ég sé ekki fyrir mér að þau séu beinlínis ólm í að halda álaginu út sumarið.

Enn síður get ég ímyndað mér að framhaldsskólakennarar séu hressir með þessa yfirlýsingu. Það þekkir enginn sem ekki hefur kennt við framhaldsskóla hverslags ómanneskjulegt álag er á kennarana og hversu nauðsynlegt sumarfríið er þeim. Það er ekki hægt að ætlast til þess af nokkrum framhaldsskólakennara að hann kenni á sumrin líka. Nú eru sérstæðar kringumstæður sem hafa gert starf þeirra ennþá erfiðara en nokkru sinni fyrr og hreint út sagt furðulegt að láta sér detta í hug að halda úti kennslu yfir sumarið nema markmiðið sé hreinlega að sem flestir kennarar brenni yfir í starfi. Nemendum veitir heldur ekkert af fríinu, tíma til að pústa og hugsa um sjálf sig. Ég man það vel hve langur veturinn er framhaldsskólanemanum og hversu kærkomið sumrið var. Þá er ekkert aðalatriði að fá sumarvinnu, þessi vinnukúltúr meðal ungmenna er hvort sem er heldur yfirgengilegur hér á landi. Ungmennin okkar eiga skilið að fá frí til þess eins að vera ungmenni og njóta lífsins.

Í sem fæstum orðum sagt átta ég mig ekki á því hvaðan menntamálaráðherra fær þessa hugmynd sína. Hún er varla tekin í samráði við skólana, annars hefðu kennarar væntanlega frétt þetta fyrr. Ég hef ekki fengið neina orðsendingu frá rektor eða sviðsforseta þess efnis að verið sé að undirbúa sumarönn við Háskóla Íslands, þó að einhver orðsending hljóti að vera væntanleg. Við hljótum að þurfa að ræða þetta í skólunum. Fyrst mætti þó kanna hvaða heimtur voru á nemendum á sumarmisseri 2009 eftir bankahrun, sem tókst að skipuleggja með miklum mun lengri fyrirvara, áður en ráðist verður í þessa aðgerð. Það væri fróðlegt að vita hverjar þær voru, en þar sem ég þekki best til voru heimturnar ærið litlar og varla fyrirhafnarinnar virði.

En ég sé ekki hvernig í ósköpunum þetta á að vera gerlegt, með hvaða mannskap, og hvað eigi þá að kenna.

Í dag er sumardagurinn fyrsti og enginn veit hvernig eigi að útfæra þetta.

Það er kannski táknrænt að ég er rétt nýfarinn að blogga aftur þegar Facebook ákvað að loka á mig í sólarhring. Ég hef einu sinni hlotið aðvörun þar, þegar ég vitnaði í lagatexta The Pogues („you cheap, lousy faggot“ orti hinn prúði Shane MacGowan). Ég skil að það hafi lent í síunni, en Facebook tók ekkert mark á skýringum mínum sem innihéldu meðal annars hlekk á téðan lagatexta.

Núna setti ég inn gif-mynd við færslu hjá vini mínum, mynd sem Facebook sjálft býður mér að setja inn vel að merkja, af senu þegar Sómi úr Hringadróttinssögu er étinn í Stranger Things. Facebook tók færsluna út samstundis vegna þess að hún innihéldi nekt. Sem hún gerir alls ekki.

Þannig að nú er ég í sólarhringsbanni frá Facebook og mér er hótað með þriggja sólarhringa banni gerist ég „brotlegur“ aftur. Ég er nú ansi hræddur um að ég hreinlega hætti á Facebook ef það ætlar að láta svona, að banna mig fyrir efni sem þau bjóða mér sjálf upp á gegnum sinn eigin vef. Ég mun ekki sakna Facebook neitt meira en þau munu sakna mín. Það væri miklum mun betra ef fleira fólk fylgdi mér hingað á bloggið þess í stað.

Mér fannst lengi vel eins og sagan væri liðin, ekkert áhugavert gerðist þaðan í frá og allt myndi lulla svona einhvern veginn áfram fremur tíðindalítið. Þetta reyndist rangt í tvennum skilningi. Fyrir það fyrsta þá er sagan aldrei liðin, það er alltaf eitthvað á hverjum tíma sem segja mætti, í dvalarhorfi, að sé „að gerast“. Þó að tíundi áratugurinn hafi að mestu verið „leiðinlegur“ í sögulegu tilliti en eftir því dásamlegur með tilliti til annarra þátta mannlífsins (að mér sjálfum fannst á sínum tíma), þá var samt töluvert margt hræðilegt og sögulegt sem þá gerðist.

Sovétríkin féllu til að mynda með langdrægu andvarpi, eftir heldur heimsendastemmdan níunda áratug, og Júgóslavíustríðin hófust. Á dularfullan hátt fannst mér eins og stríð í Evrópu væru liðin tíð þó að ég ælist upp með þau í blússandi gangi. Júgóslavíustríðunum lauk ekki fyrr en um aldamótin, hvað sem minni tilfinningu um sögulega tíma leið, og eftirmál þeirra voru enn í hámæli (réttarhöldunum yfir Milosevic lauk ekki einu sinni fyrr en 2006!) þegar annar atburður skók heimsbyggðina.

Það var víst ekki hægt að neita því að það væri nokkuð sögulegt þegar maður horfði með hryllingi á turna tvo í New York borg hrynja í beinni útsendingu. Vinur minn sendi mér í SMS-skilaboðum einhvern „spádóm“ Nostradamusar þá um kvöldið sem mér þótti mögnuð lesning. Á táningsárunum var auðvelt að leggja trúnað á alls konar svoleiðis vitleysu sem gekk þráðlaust milli fólks. Sennilega var þetta ekki einu sinni rétt heimfærð tilvitnun fremur en svo margt annað í þessum dúr, heldur tilbúningur. En sögulegt var þetta. Ellefti september það er, ekki smáskilaboðin.

Mér finnst ég orðinn svolítið sjóaður í að lifa sögulega tíma núna og er orðinn dálítið þreyttur á þeim. Það er eins og þetta sé stöðugt á tíu ára fresti. Fall Sovétríkjanna, stríðið gegn hryðjuverkum, bankahrunið, heimsfaraldur kórónuveiru. Maður getur jú litið svo á að í öllu falli hafi maður þá einhverjar sögur að segja þegar fram líða stundir – börnum, barnabörnum, er það ekki alltaf viðkvæðið? En hverjum til ánægju yrðu þær sagðar? Nemendur mínir muna ekki einu sinni bankahrunið og sýna því engan sérstakan áhuga þegar ég tengi bókmenntir við þann heimsviðburð, svo ekki sé minnst á þann sérstæða íslenska atburð sem búsáhaldabyltingin var – en kannski hef ég takmarkaðan áhuga á því sjálfur að rifja þann tíma upp of náið. Vegna þess að ég var þar. Það grær aldrei alveg um heilt eftir að heilt samfélag hrynur.

„Ég var þarna,“ get ég sagt. Það finnst engum það áhugavert. Ekki mér heldur. Þau sem voru þarna muna það líka og við getum rifjað það upp saman ef við nennum, ef við finnum ástæðu til; þau sem voru þar ekki hafa tæpast forsendur til að gera sér upp áhuga. Mér líður eins gagnvart Kófinu þó að það eigi sér enn sinn stað í núinu. Við erum öll saman í þessu núna og því lítið í raun um það að ræða. Við höfum engu við að bæta hvert fyrir annað. Samfélagsmiðlarnir loga af eilífri endurtekningu á því sem allir vita og engin ný leið kemur upp úr krafsinu til að færa þetta í orð. Þetta er löngu hætt að vera samræðuhæft efni jafnvel meðan þetta er í gangi. Hvernig verður það þá í framtíðinni? Hvernig sú framtíð verður er kannski áhugaverðasta spursmálið í þessu öllu saman, því hún verður varla alveg eins og samfélagið sem var. Allt breytist.

Hvort ég mun nokkru sinni finna tilefni til að rifja þennan tíma upp og reyna að setja í eitthvert samhengi fyrir aðra að skilja, eða fyrir sjálfan mig að skilja, það er síðan önnur spurning. Það munu væntanlega verða til bókmenntir á þessum tímum eins og á öðrum tímum, þar verður til samhengi sem mun liggja fyrir bókmenntafræðingum eins og sjálfum mér að útskýra í ræðu og riti. Ég sé fyrir mér eftir tíu ár að ég muni standa frammi fyrir nemendum mínum og ræða þetta, Kófbókmenntir. Hvað segja Kófbókmenntir okkur um lífið á Íslandi á fyrsta fjórðungi aldarinnar – og svo framvegis. Kannski munu nemendur sitja þá eins og mér finnst þau gera núna og orðalaust gefa til kynna að þau hafi á þessu takmarkaðan skilning af því þau voru ekki þarna. Og mér mun líða eins og gömlum manni að þusa eitthvað um gömlu daga, eins og mér líður þegar gagnvart hruninu.

Ég á þannig erfitt með að ímynda mér að ég muni hafa neitt sérstaklega áhugavert um veirufaraldurinn að segja þó að tíu ár líði eða þrjátíu. Amma mín mundi vel seinni stríðsárin en talaði aldrei um þau. Mér finnst ég skilja það betur núna þó að mér hafi fundist það skrýtið áður. Jú, aðspurð mundi hún Goðafoss, hræðilegt alveg. Ekki orð um það meir. Ég man að sama skapi þegar Manhattan tæmdist, tæplega áttahundruð manns létust á einum degi í New York ríki, Norður-Ítalía breyttist í dystópíu, ég man veru mína í París í upphafi faraldurs, áhrif veirunnar á Íslandi og svo framvegis, mannlausa Þingvelli. Ég man þetta og þetta er ennþá svona. Minningin á eftir að þróast og breytast en alltaf vera til staðar en nú þegar er fyrsta kynslóðin til sem ekki mun muna þetta og ekki skilja þetta.

Sagan á sér stað núna, í dvalarhorfinu, rennur stöðugt og óstöðvandi eins og straumvatn. Mér finnst ég orðinn vanur þessum sögulegu atburðum svo að segja og eins og ég sagði er ég orðinn svolítið leiður á þeim, þó hef ég hingað til sloppið óskaddaður frá þeim öllum ólíkt svo mörgum mér ólánsamari. En það er ekki víst að þannig verði það alltaf og það er heldur ekki víst að þannig verði það í þetta skipti. Það er engin leið að vita það hvort maður gangi heill frá þessu og þar af leiðandi engin ástæða til að velta því neitt fyrir sér, engin ástæða til að ræða það við nokkurn mann.

Þannig að á yfirborðinu er nánast eins og ekkert sé að gerast. Ég hugsa lítt um veiruna og tala enn minna um hana. Kannski er ekki laust við að ég hugsi svolítið til Radioheadtextans: „I’m not here. This isn’t happening.“ En einhvers staðar innst inni í þessum hugsunum stendur löngun mín til einnar óskar: að veröldin og sagan væri eins tíðindalítil í raun og mér einu sinni fannst hún vera.