Á dag skráði ég mig aftur á póstlista H-net (safn sagnfræðitengdra tölvupóstlista) fyrir áhugamenn um sögu vísinda, tækni og læknisfræði. Megnið af því sem þar birtist er óttalegt rusl, en þar má finna skemmtilegar pælingar inn á milli.
T.a.m. rak ég augun í gamla spurningu sem einn á listanum varpaði fram varðandi uppruna sögunnar um apana og ritvélarnar. En samkvæmt henni munu x margir apar, sem fá í hendur x margar ritvélar og hamra á þær í y langan tíma – að lokum búa til z. Z getur verið hvað sem er – þess vegna heildarsafn ritverka Shakespears – en það útheimtir reyndar að x, y eða hvort tveggja sé helvíti há tala. (Strangt til tekið þarf apinn ekki að vera nema einn ef hann fær endalausan tíma.)
Flestir rekja lýsinguna á öpunum með ritvélarnar til Borges, en hann eignar Aldous Huxley hana. Upprunalega pælingin er samt miklu eldri eins og Borges bendir á og vísar í Cicero sem skrifaði um gagnrýni Stóuspekingsins Balbusar á kenningar frumeindasinna. Balbus taldi fráleitt að ímynda sér að sigurverkið heimurinn væri samansettur úr óendanlega mörgum smáögnum og líkti því við það ef óendanlega mörgum völum með stöfum úr stafrófinu væri varpað upp í loftið – hversu líklegt væri þá að þau féllu aftur til jarðar og mynduðu verð Enníusar?
Annars hafa nördar úr stétt vísindamanna ákveðið að sannreyna þetta með apana, eins og lesa má um hér.