Hvers vegna varð Arons-nafnið svona vinsælt á Íslandi? Þegar ég var pjakkur, hét enginn Aron og ef maður rakst á einhvern með þessu nafni, lá beint við að áætla að viðkomandi væri ættaður frá Bandaríkjunum. (Áttaði mig ekki á kaldhæðninni í þessari setningu fyrr en eftir að ég sló hana inn.) En fyrir svona 25 árum breyttust viðhorfin og í dag er vart þverfótað fyrir íþróttamönnum sem heita Aron að fornafni eða millinafni.
Var það einhver bíómynd sem kom nafninu í tísku? Fjandakornið, ekki tengist þetta Aron í Kauphöllinni? Nei, það getur ekki verið.
En einn af þessum Aronum er sem sagt kominn í fréttirnar af því að hann ætlar að spila fótbolta fyrir landslið Bandaríkjanna en ekki Íslands. Í kjölfarið hófst umræða um réttmæti þess að knattspyrnumenn velji sér landslið. Eins og til að gulltryggja að umræðan leiddist út í tóma vitleysu ákvað KSÍ að blanda sér í málin með ótrúlega klaufskri og fýlulegri yfirlýsingu. Ef litla stúlkan með eldspýturnar hefði haft almannatengslafulltrúa Knattspyrnusambandsins væri hennar líklega minnst sem eins af alræmdustu pýrómönum sögunnar.
Afstaða KSÍ er á þá leið að Aron Jóhannsson (22 ára strákur úr Fjölni sem fæddist í Alabama og bjó þar í 2-3 ár) sé augljóslega Íslendingur og eigi því ekkert með að spila fyrir annað land en Ísland, punktur og basta. Pirringslegur og yfirlætisfullur tónninn í yfirlýsingunni stuðaði flesta lesendur og kölluðu á fyrirsjáanlegar og réttmætar ásakanir um tvöfeldni: hvað með Izudin Daða Dervic sem lék 14 landsleiki fyrir Íslands hönd?
Aðrir íþróttamenn af erlendum uppruna sem keppt hafa fyrir Ísland voru líka dregnir fram. Flestir eru handboltamenn, en á listanum eru líka frjálsíþróttamenn, sundfólk, skákmenn og dáður fimleikakappi. Dæmin voru misgóð. Þannig var Rúnar Alexandersson ríkisfangslaus unglingur sem tilheyrði rússneska þjóðernisminnihlutanum í Lettlandi. (Þar í landi er brotið gegn mannréttindum þessa hóps, en Vestur-Evrópubúum er sama því Lettland er í Nató og okkur almennt illa við Rússa.) Aðrir hafa varla til landsins komið en nýtt íslenskan uppruna afa síns eða ömmu til að komast á stórmót af smálandakvóta.
Einstaklingsíþróttirnar eru spegilmynd hópíþróttanna í þeim skilningi að snjöllum hópíþróttamönnum er „refsað“ fyrir að koma frá smálandi en í einstaklingsgreinunum er verra að hafa ríkisfang milljónaþjóðar. Þokkalega sterkur bandarískur sundmaður getur komist á Ólympíuleika fyrir lítið Evrópuland meðan tuttugu betri samlandar hans þurfa að sitja heima, þar sem Ólympíufarseðlar Bandaríkjanna eru takmörkuð auðlind.
Frá persónulegu sjónarhorni íþróttamannsins er þetta svo sem skiljanlegt, ef við gefum okkur að það sé rökrétt og eðlileg hegðun íþróttamanna (og jafnvel mannskepnunnar sjálfrar) að nota hverja glufu sem býðst. Og ef svo fer að slíkur íþróttamaður nær óvæntum árangri, þá vefst það sjaldan fyrir hinum nýju „samlöndum“ hans að endurskrifa söguna og gera sem mest úr tengslunum. Allir græða – ekki satt?
En auðvitað er svona vegabréfaflakk ekki án fórnarlamba. Ef markmiðið með Ólympíuleikunum væri einungis að tefla saman bestu keppendum í hverri grein væri boðið upp á langhlaup með glás af Kenýa- og Eþíópíubúum en engum fulltrúum heilu heimsálfanna. Íþróttahreyfingin hefur komist að þeirri niðurstöðu að betra sé að ná fram blöndun og hleypa lakari keppendum annarra þjóða inn á kostnað stekari hlaupara öflugustu landanna. Það er því gegn anda reglnanna þegar þau lönd fylla sætin sín með keppendum sem hafa sáralítil raunveruleg tengsl við landið.
Það sama gildir um fótboltann. Núverandi reglur FIFA um keppnisrétt með landsliðum urðu ekki til upp úr þurru. Þær komu til fyrir um áratug eftir að farinn var að myndast markaður þar sem brasilískir knattspyrnumenn með glæný vegabréf frá löndum sem þeir voru nýfluttir til eða höfðu jafnvel aldrei búið í, fóru að skjóta upp kollinum í landsliðum – einkum vellríkra olíuvelda í arabaheiminum.
Ýmsir þeirra sem hafa tjáð sig um stóra Arons-málið, hafa lýst þeirri skoðun að íþróttamenn eigi að fá að keppa fyrir hvaða land sem þeir vilja og annað sé gamaldags þjóðremba. En viljum við í raun þess háttar millilandakeppnir? Allan veturinn horfum við á fótboltakeppnir félagsliða þar sem gildir sú regla að þeir stóru og ríku soga til sín bestu og dýrustu leikmennina og vinna eiginlega alltaf. Bestu leikmenn lakari deildanna eru einn af öðrum keyptir til liða í deildum sem eru ofar í goggunarröðinni og á toppnum sitja 10-20 ofurklúbbar sem drottna yfir öðrum.
Félagsliðafótboltinn er fínn en liggur styrkur landsliðaboltans ekki einmitt í því að þar ráða önnur lögmál? Landsliðsþjálfarar hafa úr afmörkuðu mengi leikmanna að ráða og þurfa að taka ákvarðanir í samræmi við það. Yrði landsliðakeppnin á einhvern hátt skemmtilegri ef bestu leikmennirnir teldu það keppikefli að leika með því landi sem væri „aðal“ hveju sinni? Ef stóru vangavelturnar fyrir næsta HM yrðu um það hvort Suarez ætlaði að gerast Argentínumaður, Breti eða Spánverji – því hann hefði svo mikinn metnað? Værum við þá ekki alveg jafn vel sett að horfa bara á Meistaradeildina út í það óendanlega?
Geir Þorsteinsson er klunni og KSÍ er einstaklega illa lagið að höndla erfiðar aðstæður, en það gerir það þó ekki að verkum að sambandið hafi ekkert til síns máls. Enginn efast um að fyrir Fjölnismanninn frá Alabama væri það spennandi að fá að keppa í úrslitakeppni HM. En það efast heldur enginn um að það hefði verið voða gaman fyrir alla líttþekktu brasilísku leikmennina að spila landsleiki fyrir Óman eða Sameinuðu arabísku furstadæmin. Og það væri eflaust líka mikið stuð fyrir Suarez að eiga séns á heimsmeistaratitli sem Spánverji…
En erum við þá alveg á móti því að leikmenn séu gjaldgengir í landslið ríkja þar sem þeir fæddust ekki eða ólust upp? Nei, að sjálfsögðu ekki. Fullt af fólki flytur búferlum á lífsleiðinni og gerist borgarar annarra ríkja. Og auðvitað verður afstaðan til þeirra keppenda sem svo stendur á með alltaf hræsnisfull.
Við erum himinlifandi með Alexander Petersson í handboltalandsliðinu – en það er líka vegna þess að auk þess að skora fullt af mikilvægum mörkum, mætir hann eftir leikina og talar við Dolla á hálfbjagaðri íslensku og fer reglulega í blaðaviðtöl um ást sína á landinu. Hversu djúpt það ristir er í sjálfu sér aukaatriði, en við stuðningsmenn landsliðsins verðum jafn kát og aðdáendur knattspyrnufélags þegar nýkeypti framherjinn fagnar fyrsta markinu með því að kyssa merki félagsins á brjóstinu á sér.
Og þá erum við kannski komin að því sem pirrar mig mest í tengslum við stóra Aronsmálið. Það er einmitt að það vantar leikþáttinn: Það vantar viðtölin þar sem leikmaðurinn segist eiga hlýjar bernskuminningar frá Bandaríkjunum og hvernig hann hafi í raun alla tíð litið á sig sem hálfgerðan Bandaríkjamann og grátið þegar liðið féll úr keppni á HM 2002, blablabla…
Í staðinn er bara boðið upp á fréttatilkynningu sem vísar í persónulegan metnað – tækifæri leikmannsins til að komast á stórmót og vinna fræga sigra og leika undir stjórn frægs þjálfara. Hefði ekki í það minnsta mátt blöffa smá liðshugsun?