Um tilgangsleysi allra hluta

22. júní 1988. Sovétríkin 2 : Ítalía 0

Ég var um það bil átta ára þegar ég eignaðist sjónvarp. Fyrstupersónueintölufornafnið í síðustu setningu er ekki misritun, ég eignaðist sjónvarpið prívat og persónulega.

Einhverjir velmeinandi ættingjar gáfu mér ríkisskuldabréf í skírnargjöf. Þau brunnu að sjálfsögðu upp í verðbólgunni hraðar en nokkur gæti sagt Vilhjálmur Birgisson. Man ekki hvort við nenntum að innleysa þau á endanum, þetta voru orðnir slíkir smáaurar. En um var að ræða svokölluð happdrættisbréf, sem voru furðulegt fjármálafyrirbæri: þeir sem voru dregnir út töpuðu ekki öllum peningunum sínum. Ég er viss um að það hefur verið einhver göfugur lærdómur fólgin í því.

Og ég vann í happdrættinu! Mamma og pabbi spurðu hvort ég vildi kaupa sjónvarp fyrir peninginn? Það var fyrsta sjónvarp fjölskyldunnar, notað og svarthvítt.

Svarthvíta tækið lifið í nokkur ár. Næsta tæki var í lit, en líka keypt notað. Vídeótæki rataði hins vegar ekki inn á heimilið fyrr en í byrjun tíunda áratugarins.

Afi og amma eignuðust hins vegar vídeótæki þegar afi varð sextugur 1985. Það var með fjarstýringu… en vel að merkja ekki þráðlausri fjarstýringu heldur var 2-3 metra snúra sem tengdi hana við tækið og gegndi aðallega því hlutverki að fella börn sem hlupu um stofuna.

Ég þurfti því að fara heim til afa og ömmu ef ætlunin var að horfa á spólur. Ótrúlega stór hluti sjónvarpsdagskrárinnar var tekinn upp á Neshaganum fyrir hina og þessa fjölskyldumeðlimi sem misstu kannski af spennumyndinni þetta kvöldið eða danska framhaldsþættinum hinn daginn. Spólurnar lágu svo frammi þar til viðkomandi kom næst í heimsókn og gat gefið sér tíma til að horfa.

Sjálfur varð ég hrifinn af hugmyndinni um að eiga fótboltaleiki á spólum. Líklega voru það einkum áhrif frá Shoot! og Match-blöðunum sem farin voru að auglýsa spólur til sölu með upptökum af frægum bikarúrslitaleikjum. Þessar auglýsingar las ég samviskusamlega og lét mig dreyma um að eignast, þó ekki væri nema þegar ég myndi næst vinna í Seðlabankalotteríinu.

Aldrei pantaði ég spólu í gegnum sjoppulegu póstverslanirnar sem auglýstu í fótboltablöðunum, en ég gerði þó fáeinar tilraunir til að koma mér upp safni af öndvegisleikjum. Ég keypti tómar spólur dýrum dómum, tók upp leiki sem ég mat sem svo að gaman yrði að geta skoðað síðar meir og reif svo af flipann sem gerði það að verkum að ekki væri hægt að taka yfir þær fyrir slysni. Þetta voru einhverjir Luton-leikir sem sýndir voru á RÚV og tilfallandi leikir á stórmótum. Þar með talið undanúrslitaleikur Sovétríkjanna og Ítalíu á EM 1988.

Í dag er mönnum tamt að líta á EM og HM sem nálega jafngild stórmót í fótbolta. Á níunda áratugnum var það hins vegar fjarri lagi. Á meðan HM var 24 liða keppni með fullt af forvitnilegum þriðja heims þjóðum, var EM 8 liða mót með hefðbundnum fastagestum. HM hafði Argentínu og Brasilíu. EM var dáldið eins og Take That án Robbie Williams.

Eftir á að hyggja var EM ´88 óvenjusúr keppni. Frakkarnir voru byrjaðir í sinni eyðimerkurgöngu í heimsfótboltanum og komust ekki í úrslitakeppnina. Englendingar voru slappir, Írar og Danir náðu varla máli. Allir vissu að Spánverjar klúðruðu alltaf stórmótum…

Áfram skal talið: Vestur-Þjóðverjar voru sigurstranglegir sem gestgjafar, Hollendingar voru hipsteraliðið með Ruud Gullit og Van Basten. Ítalir voru leiðinlegir en effektívir á þessum árum. Sovétmenn voru með fullt af góðum leikmönnum sem enginn þekkti samt, því þeir spiluðu allir heima fyrir þangað til að þeir voru orðnir fertugir að þeim var leyft að semja við lið í Austurríki, Belgíu eða álíka.

Ég hélt samt með Sovétmönnum, því Rinat Dasayev var minn maður: besti markvörður í heimi.

Sovéska landsliðið átti að toppa á HM 1986, en féll úr leik fyrir Belgum (kannski meira um það síðar). Oleg Blokhin var hættur, en það vantaði samt ekki góð leikmenn. Belanov, Protasov, Zavarov og Vasily Rats voru t.d. allt toppspilarar. Ellefu leikmenn í landsliðshópnum komu frá Dynamo Kiev, sem manni fannst alltaf dálítið skrítið og lítt vænlegt til árangurs.

Ítalir voru með ungan hóp og litu augljóslega á Evrópumótið sem æfingakeppni fyrir HM á heimavelli tveimur árum síðar. Sovétmenn mættu því til leiks sem sigurstranglegra liðið og voru klárlega sterkari í leiknum. Unnu 2:0 eftir markalausan fyrri hálfleik, en einhvern veginn fannst manni alltaf að þetta hlyti að verða niðurstaðan og að Sovétríkin og Holland myndu mætast í úrslitunum rétt eins og í fyrstu umferðinni. Úrslitaleikurinn var antíklímax og kláraðist með frík-markinu sem Van Basten skoraði frá hliðarlínunni. Það skal enginn segja mér að það hafi átt að vera markskot.

Ég geymdi upptökuna af undanúrslitaleiknum lengi og stakk stundum í tækið, en það er bara eitthvað svo súrt við að horfa á upptökur af gömlum fótboltaleikjum. Fótbolti er menningarfyrirbæri sem verður að njóta í núinu. Það er líklega eins gott að ég fór ekki að sanka að mér hillumetrunum af gömlum enskum úrslitaleikjum líka.

(Mörk Sovétríkjanna: Hennadyi Lytovchenko, Oleh Protasov)

 17. janúar 2009. Darlington 5 : Luton 1

Halldór Laxness varð innlyksa á Íslandi á stríðsárunum. Eftir því sem tíminn leið, varð hann sífellt önuglyndari og pirraðri í skrifum sínum yfir hvað Íslendingar væru miklir búrar og menningarlega á lágu plani. Skáldið elskaði að sönnu þjóð sína, en til að halda geðheilsunni varð hann að komast reglulega til útlanda að fá almennilegan mat, vín, kaffi, menningu…

Ég skil karlinn vel. Ísland er góður staður, en hér eru ekki pöbbar með real ale á krana, skítbillegir kebab-staðir sem afgreiða vefjur á stærð við kvenmannskálfa eða curry-hús á öðru hvoru horni. Þessi sannindi lágu að baki fyrsta Luton-tvíæringnum.

Ákvörðunin um menningarferð til Englands var tekin fyrst. Síðan var farið að ræða um mögulega dagskrá, hvort fara ætti á rugby-leik eða leita uppi fótbolta. Fljótlega tilkynnti ég væntanlegum ferðafélögum að mér væri eiginlega sama hvað þeir gerðu, en ég ætlaði á Luton-leik. Og af því að þeir Ragnar og Valur félagar mínir eru valmenni, féllust þeir á hugmyndina.

Við völdum útileik gegn Darlington, en ákváðum að hafa bækistöðvar á hóteli í Leeds, þar sem Valur var í skóla. Á flugvellinum hittum við svo Simon, félaga okkar úr íslenska krikketheiminum og fyrrum starfsmann við breska sendiráðið í Reykjavík.

Tímasetningin var ef til vill ekki sú heppilegasta í neinum skilningi. Ferðin var í janúar, sem er nú ekki kjörtími ferðalangsins í þessu kalda landi. Árið var 2009. Íslenska krónan í skralli og flestir með hugann við það hvort þjóðfélagið yrði gjaldþrota, frekar en að leyfa sér strákaferðir á fótboltaleiki í ríki óvinarins.

Það versta við tímasetninguna var þó sú staðreynd að í ársbyrjun 2009 var Luton í frjálsu falli. Liðið hafði verið í eigu fjárglæframanna sem urðu þess valdandi að það hrundi niður úr næstefstu deild vorið 2007. Í kjölfarið kom í ljós gríðarleg fjármálaóreiða og í tengslum við hana brot á ýmsum reglum um samninga leikmanna. 2008 féll Luton niður úr þriðju efstu deild – en þá fyrst ákváðu knattspyrnuyfirvöld að kveða upp dóm vegna gömlu brotanna.

Luton hóf keppni í neðstu deild veturinn 2008-09 með 30 mínusstig. Það mun vera met í knattspyrnusögu heimsins. (Þau brot sem alvarlegust voru talin, voru nálega þau sömu og West Ham var nappað fyrir í tengslum við Tevez-málið, en slapp að mestu við refsingu.) Ekkert lið heldur sér uppi eftir að byrja með 30 stig í mínus, svo í raun var félagið dæmt niður í utandeildina. Stuðningsmenn Luton munu seint fyrirgefa knattspyrnusambandinu. Þeir hörðustu halda með mótherjum enska landsliðsins hverju sinni.

Darlington var skrítinn andstæðingur. Liðið kemur frá samnefndri 100 þúsund manna borg í Durham í norðaustur Englandi. Spor Darlington í knattspyrnusögunni eru ekki djúp. Liðið hefur lengst af haldið sig í neðri deildunum, enda héraðið hvorki nógu fjölmennt né ríkt til að geta staðið undir mikið meiru.

Uppúr aldamótum kom nýr eigandi að félaginu – eigandi með „metnað“ (famous last words). Til að árétta stórhug sinn reyndi hinn nýi eigandi árangurslaust að lokka til sín fræg nöfn: Paul Gascoigne og Faustino Asprilla. Afdrifaríkari var þó sú ákvörðun að byggja nýjan heimavöll.

The Darlington Arena var 25 þúsund manna leikvangur, sem þó var hannaður þannig að stækka mætti hann upp í 40 þúsund manns. Það átti ekki að klikka á því að hafa ekki nóg af sætum þegar komið væri upp í úrvalsdeildina…

Fyrir utan Elton John-tónleika sem haldnir voru á vellinum, mættu aldrei fleiri en 12 þúsund manns í gímaldið. Að jafnaði voru áhorfendur um tvöþúsund talsins og leið eins og krækiberi í helvíti (eða Frömurum á nýjum Laugardalsvelli). The Darlington Arena varð frá fyrsta degi að orðabókarskilgreiningu á „hvítum fíl“ – mannvirki sem er of stórt og dýrt í rekstri og reynist eiganda sínum myllusteinn um háls.

Það var súrrealískt að horfa á fótbolta á tómum risavellinum. Luton mætti reyndar með furðumarga áhorfendur sem skemmtu sér ágætlega, þrátt fyrir það sem gekk á inni á vellinum. Aðalfjörið snerist um uppblásna Spiderman-dúkku sem vallarverðir gerðu upptæka en skiluðu svo aftur við mikinn fögnuð áhofendanna.

Leikurinn sjálfur var ömurlegur. Heimamenn fengu víti eftir tíu mínútur og skoruðu. Blésu svo til stórsóknar um miðjan hálfleikinn og skoruðu þrjú mörk á rétt rúmlega fimm mínútna kafla. Luton setti mark á móti beint þar á eftir en á lokamínútunum innsiglaði Darlington 5:1 sigur. Við ferðalangarnir létum það þó ekki trufla okkur of mikið, heldur fundum pöbb með þokkalegu bjórúrvali og pílukastsspjaldi.

Aðalumræðuefnið í lestinni á leiðinni heim til Leeds var þessi furðulegi völlur sem augljóslega var að drepa félagið. Undir lok tímabilsins fór Darlington í greiðslustöðvun og missti tíu stig í refsingarskyni. Það þýddi að liðið komst ekki í umspil þá um vorið. Árið eftir hafnaði Darlington í langneðsta sætinu og færðist niður í utandeildakeppnina.

Eftir eitt ár í efri hluta konferensunnar lenti Darlington á ný í greiðslustöðvun og féll í lok leiktíðarinnar 2011-12. Nýtt félag var stofnað á rústum þess gamla, Darlington 1883, sem hóf leik enn neðar í fótboltapýramídanum. Það leikur heimaleiki sína á velli í nágrannabæ, en stefnir á að taka í notkun lítinn völl í heimaborginni. The Darlington Arena er komið í eigu byggingarverktaka sem hyggjast breyta vellinum í hjúkrunarheimili eða eitthvað álíka.

Síðast þegar fréttist var Darlington 1883 í grennd við toppinn í einhverri lókaldeildinni í norðrinu á milli Curzon Ashton og Ramsbottom United. – Síríöslý… Ramsbottom???

Darlington vann því orrustuna en tapaði styrjöldinni. Síðar átti eftir að koma enn betur í ljós hversu sterk bölvun Luton-tvíæringsins er í raun.

(Mörk Darlington: Rob Purdie 2, Liam Hatch, Neil Austin, Gregg Blundell. Mark Luton: Chris Martin)

23. maí 1995. Fram 0 : Leiftur 4

Það vill enginn mæta nýliðum í fyrsta leik á Íslandsmóti. Það er gömul saga og ný að nýliðar í deild eru alltaf líklegir til að stela stigi eða stigum í upphafsleik, jafnvel á erfiðustu útivöllum. Væntanlega er það stemningin og gleðin yfir að vera kominn upp um deild sem hefur þessi áhrif, ásamt ómeðvituðu vanmati hins liðsins. Og til að bíta höfuðið af skömminni finnst fjölmiðlum fátt skemmtilegra en að velta sér upp úr þess háttar úrslitum og auka þannig enn á niðurlægingu „stóra“ liðsins.

Íslandsmótið 1995 hófst á Valbjarnarvelli þar sem Fram tók á móti Leiftri frá Ólafsfirði. Leiftur hafði áður leikið í efstu deild. Það var 1988 þegar liðið átti aldrei séns og fór beint niður aftur. Raunar var magnað að Leiftursliðinu skyldi hafa tekist að fara upp 1987, ef haft er í huga að félagið lék í fjórðu deild svo seint sem 1983.

Þetta árið voru Leiftursmenn þó betur undirbúnir. Leikmennirnir voru heldur ekki innfæddir skíðastökkvarar, heldur höfðu ýmsir reyndir leikmenn verið fengnir til liðsins, svo sem Gunnar Oddsson, Baldur Bragason, Sverrir Sverrisson og Gunnar Már Másson – sem var mögulega einhver óvinsælasti leikmaður deildarinnar hjá stuðningsmönnum annarra liða.

Því var spáð að Leiftursliðið yrði rétt fyrir neðan miðja deild. Frömurum átti hins vegar að vegna betur. Í spá aðstandenda liðanna í efstu deild hafnaði Fram í þriðja sæti á eftir KR og ÍA. Í ljósi þess sem síðar gerðist var sá spádómur óraunsær. Sumarið 1994 hafði Fram lokið keppni með aðeins tuttugu stig, en vissulega hafði leikmannahópurinn styrkst milli ára. Í huganum voru Framarar ennþá lið sem taldi sig eiga heimtingu á titlum og toppbaráttu á hverju ári.

Taugaveiklunin leyndi sér ekki hjá Framliðinu strax á fyrstu mínútunum. Margir leikmenn höfðu verið meiddir á undirbúningstímabilinu, sem hafði ekki gengið sérstaklega vel. Leiftursmenn voru grimmir og það sló Framara enn frekar út af laginu. Þá hjálpaði ekki að Valbjarnarvöllurinn var jafnlélegur og venjulega, ójafn og leiðinlegur.

Jón Þór Andrésson, einhver fyrrum Valsari sem ég hafði aldrei heyrt um áður, skoraði fyrsta markið og bætti svo tveimur við til að fullkomna þrennuna. Þetta var helmingurinn af mörkum hans í efstu deild á ferlinum. Páll Guðmundsson bætti svo fjórða markinu við um miðjan seinni hálfleikinn.

Niðurlæging Framara var algjör og það var lítil huggun í að helv. Valsararnir skyldu hafa tapað 8:1 í Vestmannaeyjum á sama tíma. Skellurinn gegn Leiftri reyndist afdrifaríkur. Nokkrum dögum síðar gerðu Framarar jafntefli við ÍBV á heimavelli – úrslit sem máttu teljast viðunandi í ljósi stórsigurs Eyjamanna í leiknum á undan. En stjórn hlutafélagsins á bak við meistaraflokkinn var enn rasandi yfir skellinum í upphafsleiknum og ákvað að segja Marteini Geirssyni upp störfum.

Í samanlagðri nærri 105 ára sögu Fram, hlýtur brottrekstur Marteins að fara á topp-10 listann yfir vondar ákvarðanir. Þú rekur ekki þjálfara eftir tvær umferðir, hvað þá þjálfara með goðsagnakennda stöðu innan félagsins sem leikmaður og leiðtogi um árabil.

Brottrekstur Marteins klauf félagið. Heilu fjölskyldurnar sem höfðu lifað og hrærst í félagsmálum á vegum Fram um árabil hurfu á braut. Marteinn sjálfur steig ekki fæti í Framheimilið í mörg ár á eftir. Það var fyrst þegar Framstrákarnir urðu Íslandsmeistarar í handbolta og gömlum meistaraliðum var boðið sem heiðursgestum að Marteinn fékkst á svæðið – enda hafði handboltadeildin ekki gert neitt á hans hlut. Þannig tókst að græða verstu sárin.

Ég hitti ennþá fólk sem hefur aldrei fyrirgefið brottreksturinn, enda er langt síðan ég komst að þeirri niðurstöðu að menn skyldu aldrei ráða þjálfara sem þeir treysta sér ekki til að reka. (Sú regla gildir raunar á mun fleiri sviðum í lífinu en í fótboltanum.)

Og auðvitað skilaði þessi ákvörðun engu. Fram féll þetta sumar með aðeins tólf stig, en fokdýran mannskap á fáránlegum samningum. Ég kenni Jóni Þór um!

(Mörk Leifturs: Jón Þór Andrésson 3, Páll Guðmundsson)

17. júlí 1985. ÍA 1 : Fram 2

1985 var sumarið þegar ég byrjaði að fylgjast með íslenskum fótbolta fyrir alvöru. Þá var ég tíu ára og fór með afa heitnum á flesta heimaleiki og slæðing af útileikjum. Þetta var gott ár til að byrja. Framarar voru funheitir undir stjórn nýs þjálfara, Ásgeirs Elíassonar og virtust ætla að stinga alla af. Eftir átta umferðir var forystan orðin átta stig.

Lokaleikur fyrri hluta mótsins var uppá Skaga. Við fórum með Akraborginni upp eftir og lögðum að landi rétt um það leyti sem flautað var til leiks. Framstuðningsmennirnir gengu í halarófu á völlinn en á leiðinni heyrðust fagnaðarlæti í fjarska. Skagamaður sem stóð úti á svölum á húsinu sínu hrópaði hæðnislega til okkar hvort við vildum ekki bara snúa strax við. Þegar á völlinn var komið uppgötvuðum við í hverju fyndnin lá. Staðan var 2:0 fyrir heimamenn eftir fimm mínútur.

Framarar biðu afhroð þennan dag. Lokatölur voru 6:2 og seinna markið okkar kom ekki fyrr en á lokasekúndunum. Við afi héldum þöglir í kaffi heim til Óla frænda á Skaganum. – Hefði ég verið aðeins eldri og reyndari, má ætla að þessi útreið hefði getað varað mig við því hversu brothætt Framliðið var þetta sumar.

Það voru ellefu dagar í næsta Framleik (ég mun aldrei skilja hvers vegna það er leikið svona stíft á Íslandi í maí en strjált í júlí). Og aftur voru mótherjarnir ÍA uppi á Skaga, nú í átta liða úrslitum bikarsins á miðvikudagskvöldi.

Aftur tókum við afi Akraborgina. Akraborgarferðir mínar á þessum tíma voru það fátíðar að mér þótti þær spennandi. Þvældist mikli dekkja, svipaðist um eftir hvölum af þilfarinu (sá aldrei neina) og skoðaði spilakassana. Á ferð með afa betlaði ég stundum nammi úr sjoppunni. Stillti mig þó um að suða um teiknimyndablöðin frá Siglufjarðarprentsmiðju sem þarna voru seld. Mig langaði aldrei í þessi blöð nema um borð í Akraborginni.

Ferðaáætlunin féll betur að leiktímanum í þetta skiptið og við komumst á völlinn í tæka tíð fyrir upphafsflautið. Ég sé á timarit.is að leikurinn hófst kl. 18:30, sem var óvenjulegt. 20:00 var nálega ófrávíkjanlegur leiktími yfir björtustu sumarmánuðina í miðri viku, meira að segja þegar möguleiki var á framlengingu og vítaspyrnukeppni.

Það var hvasst á vellinum. Kannski óþarft að taka það fram: það er alltaf rok á Akranesvelli. (Fyrir mörgum árum var ég fréttaritari Moggans á leik á Skaganum. Í blaðamannastúkunni hékk uppi blað þar sem reynt var að sýna fram á með hitastigstölum, úrkomumælingum og vindrósum að völlurinn væri ekki veðravíti. Þetta er skólabókardæmi um hvernig ljúga má með tölfræði.

Heimamenn kunnu að nýta sér vindinn og byrjuðu vel. Skoruðu snemma leiks þegar sending fyrir fauk upp í markhornið og hefðu getað bætt um betur. Þegar frá leið náðu Framarar hins vegar völdum á vellinum. Guðmundur Torfason jafnaði eftir klukkutíma leik og einhvern veginn virtumst við alltaf líklegri eftir það. Það var svo rétt í leikslok sem Gummi Steins skoraði sigurmarkið eftir slæm mistök Birkis Kristinssonar.

Það var lítill tími til að fagna á vellinum, enda Akraborgin á leið til baka. Við skeiðuðum því aftur niður á höfn og um borð. Á næsta borði við mig sat Guðmundur Torfason, sem varla hafði haft ráðrúm til að skella sér í sturtu. Ég var auðvitað starströkk. Og strákahópur sem líklega hefur verið eitthvað búinn að fá sér neðan í því dansaði konga milli reyk- og reyklausa hluta salarins. Einn skellti félaga sínum á háhest og dansaði með hann… í gegnum þröngt dyraop. Þar lauk þeim konga-dansi.

Og vonbrigðin frá því ellefu dögum fyrr voru á bak og burt og ég jafn sannfærður eftir sem áður um óhjákvæmilegan Íslands- og bikarmeistaratitil.

(Mark ÍA: Árni Sveinsson. Mörk Fram: Guðmundur Torfason, Guðmundur Steinsson)

10. júní 2006. Trinidad & Tobago 0 : England 2

Það er alltaf stór ákvörðun að velja land til að halda með á stórmótum í fótbolta – ákvörðun sem oft hefur valdið mér miklu hugarangri og heilabrotum. Til að þrengja hringinn ofurlítið setti ég mér fyrir margt löngu viðmiðunarreglur.

Sem fyrsta kost hef ég landslið sem hafa á að skipa leikmönnum Fram. Það hefur enn ekki reynt á þetta ákvæði, en þegar þar að kemur er það til staðar. Í öðru lagi vel ég landslið sem hefur Luton-mann innanborðs. Ef hvorugu þessara skilyrða er fullnægt, get ég valið hvaða land sem er.

Luton-klausan var síðast virkjuð á HM 2006. Einn besti leikmaður Luton um þær mundir var Carlos Edwards, hörkugóður kantmaður sem keyptur hafði verið frá Wrexham. Edwards var síðar seldur til Sunderland, en er í dag aðalmaðurinn í Ipswich-liðinu.

Carlos Edwards var skírður Akenhaton að fornafni (sem bendir til óvenjulegs Egyptalandsáhuga foreldranna) og fæddist í Trinidad og Tobago. Þetta litla eyríki átti hörkugott landslið í byrjun aldarinnar og um miðbik N-Ameríkuforkeppninnar var fólkið á Luton-spjallsíðunum farið að taka eftir árangri liðsins. Það var mikið fagnað þegar T&T komst í umspilleiki við Bahrain um síðasta sætið á HM og enn meira þegar sigur vannst þar.

Trinidad og Tobago varð þannig fámennasta landið í úrslitakeppni HM frá upphafi, sem eitt og sér vakti mikla athygli á liðinu. Þá var fyrirliðinn sjálfur Íslandsvinurinn Dwight Yorke, sem kætti bresku og íslensku pressuna.

Hér heima var HM 2006 send út af sjónvarpsstöðinni Sýn og vitaskuld var haldið úti HM-stofu í tengslum við útsendingarnar, þar sem kappkostað var að fá gesti með einhverjar tengingar við keppnisliðin. Starfsmaður stöðvarinnar hringdi í mig og spurði hvort þetta væri nokkuð grín, hvort ég héldi ekki örugglega í alvörunni með T&T? Ég játti og var bókaður í útsendingu fyrir leikinn gegn Englendingum.

Hinn viðmælandinn í þættinum var Hermann Hreiðarsson, sem hafði greinilega samþykkt að koma gegn því að fá að plögga einhverja söfnun sem hann tengdist (fyrir UNICEF eða eitthvað álíka). Umsjónarmaðurinn spurði Hermann út í enska landsliðið og þá leikmenn sem hann þekkti persónulega. Ég fékk svo að ryðja upp úr mér einhverjum staðreyndapunktum um T&T sem ég hafði pikkað upp á netinu dagana á undan. Allir voru mjög afslappaðir í stúdíóinu og biðu eftir flugeldasýningu Englendinga.

Svo byrjaði leikurinn og mínir menn frá Rómönsku Ameríku parkeruðu liðsrútunni fyrir framan markið. Englendingarnir sóttu og sóttu en komust lítið áfram, einkum var Peter Crouch mikill klunni. Eftir því sem leið á hálfleikinn fór brúnin að þyngjast á starfsmönnum sjónvarpsstöðvarinnar. Undir eðlilegum kringumstæðum ættu íþróttafréttamenn að kætast þegar smálið úr þriðja heiminum stendur upp í hárinu á evrópsku stórliði, en önnur lögmál gilda um England.

Það er hluti af starfslýsingu fótboltalýsenda á Íslandi að halda með Englendingum. Íþróttastöðvar 365 miðla sýna leiki Englendinga við Andorra og San Marínó í forkeppni EM og HM, þótt lykilleikir í öðrum forriðlum séu á sama tíma. Stóra spurningin á vörum þeirra þegar kemur að stórmótum er hvort England eigi möguleika á titli, hversu fráleitar sem slíkar vangaveltur kunna að vera.

Og þarna sat ég í leikhlénu, lék við hvurn minn fingur og lýsti mikilli ánægju með skilvirkan varnarleik T&T. Spáði því að Englendingar yrðu jafnráðalausir í seinni hálfleik og það væri aldrei að vita nema einhver fótfrár leikmaður, t.d. sá snjalli Carlos Edwards, myndi skora sigurmarkið í lokin. Þáttarstjórnandanum fannst ég ekkert sniðugur og fæstum öðrum í stúdíóinu heldur.

Það voru innan við tíu mínútur eftir af leiknum þegar Crouch náði loksins að skora. Einlæg fagnaðarlæti brutust út í myndverinu. Kannski skiljanlega: England var öruggt áfram og þar með myndu auglýsingatekjurnar aukast um einhverjar milljónir. Í uppbótartíma bættu Englendingar við öðru marki og aftur gátu menn farið að tala sig upp í einhverja sturlaða drauma um heimsmeistaratitil ensku miðlungsliði til handa.

Enda hef ég alltaf sagt að því fyrr sem enska landsliðið fellur úr keppni á stórmótum, því betra. Þá fyrst er hægt að gera sér vonir um vitræna umfjöllun íslenskra íþróttafréttamanna.

(Mörk Englands: Peter Crouch, Steven Gerrard)

 

15. júní 1998. HK 3 : Víkingur 2

Ég og vefmiðlakóngurinn Björn Ingi Hrafnsson voru ágætir félagar í sagnfræðinni í Háskólanum á sínum tíma. Við sátum saman í stjórn Félags sagnfræðinema og áformuðum að gefa saman út blað um íslenska boltann. Þau áform fóru fyrir lítið þegar Bingi var ráðinn á Moggann, góðu heilli trúi ég – ætli við værum ekki enn að borga niður tapið af slíku útgáfuævintýri…

En þegar Björn Ingi var orðinn innanhússmaður hjá Árvakri, gat hann bent á mig þegar leitað var að lausapenna til að skrifa um leik og leik. Einkum var um að ræða leiki í næstefstudeild í fótboltanum og svo óspennandi leiki í handboltanum, þar sem botnliðin áttu í hlut (ég veit álíka mikið um handbolta og Björn Bragi). Fyrir vikið fékk ég blaðamannapassa frá KSÍ og gat farið á flestalla leiki, sem var mikill sparnaður. Og svo var vel borgað fyrir skrifin miðað við vinnu.

Ég fék sjaldnast neinar toppviðureignir. Föstu blaðamennirnir byrjuðu á að velja sér leiki áður en farið var að hringja í okkur lausapennana. Það hefur því eitthvað annað og meira spennandi verið í gangi kvöldið sem ég var sendur í Kópavoginn að fjalla um HK : Víking í fimmtu umferð.

Víkingum var ekki spáð sértöku gengi fyrir mót, en byrjuðu vel undir stjórn Lúkasar Kostic og höfðu tólf stig eftir fyrstu fjóra leikina. Nýliðar HK sátu hins vegar stigalausir á botninum, sem var í samræmi við spár. Kópavogsliðið átti lítið erindi í deildina og kolféll um haustið eftir nokkra ljóta skelli, þar á meðal 13:0 gegn Breiðabliki.

Það leit út fyrir að Víkingsleikurinn yrði einn af þessum skellum. Víkingar réðu lögum og lofum. Hefðu hæglega átt að geta skorað 7-8 mörk í fyrri hálfleik, en settu bara tvö. Í seinni hálfleik var sama einstefnan og hnuggnir HK-stuðningsmennirnir biðu bara eftir að flautað yrði til leiksloka áður en verulega illa færi.

Þegar vallarklukkan sýndi fimm mínútur til leiksloka og fyrstu áhorfendurnir voru farnir að tygja sig til brottfarar, fékk HK vítaspyrnu – eiginlega uppúr engu. Vítið tók gamall skólabróðir úr Melaskóla, Mikael Nikulásson eða Mikki. Hann er í seinni tíð kunnur sem rekstraraðili misvirðulegra skemmtistaða á höfuðborgarsvæðinu, en ég mundi eftir honum frá fornri tíð þar sem hann var einn af strákunum í Meló sem var bæði mjög góður að spila fótbolta og nörd þegar kom að fótboltaáhuga. Það fór ekkert  oft saman.

Mikki skoraði og skyndilega var þetta orðinn allt annar leikur. HK blés til sóknar og undir lok venjulegs leiktíma kom jöfnunarmarkið: Ívar Jónsson síðar Framari. Og í uppbótartímanum skoraði Steindór gamli Elísson, ÍK-maðurinn sjálfur, 3:2!

Ég fór heim og skrifaði umfjöllunina. Hrósaði HK fyrir baráttugleðina, en sigurinn hefði þó ekki verið í samræmi við leikinn. Skammaði Víkinga fyrir að hafa ekki löngu klárað viðureignina og nafngreindi sérstaklega einn sóknarmanna þeirra sem ég sagði hafa misnotað „tylft góðra marktækifæra“. Sendi frá mér pistilinn og fór að sofa.

Daginn eftir hringdi síminn hjá Birni Inga. Það var maður sem vildi fá að tala við þennan Stefán Pálsson. Að öllu jöfnu hefði Bingi aldrei látið mann utan úr bæ fá símanúmerið hjá frílans blaðamanni, en eftir stutt spjall ákvað hann að gera undantekningu.

Nokkrum mínútum síðar hringdi vinnusíminn minn. Samtalið var eitthvað á þessa leið: „Sæll. Ég heiti Luca Kostic. Ég vildi bara hringja til að þakka þér fyrir það sem þú skrifaðir í blaðið. Það er ekki alltaf sem ég er sammála því sem íþróttafréttamenn segja, en þetta var heiðarlega skrifað og hárrétt hjá þér.“ Síðar í samtalinu kom í ljós að Kostic var sérstaklega sáttur við gagnrýni mína á framherja sinn og að það gengi hreinlega ekki upp að menn brenndu svona mörgum færum. Ég fékk mjög sterkt á tilfinninguna að honum fyndist gott að geta bent viðkomandi leikmanni á að íþróttafréttariturum Moggans þætti hann fara illa með færin.

Mér hefur alltaf þótt vænt um Kostic upp frá þessu. Það var því gaman að fá það verkefni að fjalla um lokaleik Víkinga þetta sumar, þegar liðið tryggði sér úrvalsdeildarsæti á ótrúlega dramatískan hátt sem enn nær að kreista fram gremjutár í Kaplakrika. Eins varð ég leiður þegar KR-fantarnir ráku Kostic á snautlegan hátt nokkrum misserum síðar.

Það er samt eitthvað kjánalegt við það að reynslubolti á borð við Lúkas Kostic, einhvern besta útlending sem hérna hefur spilað, hafi þurft að fá staðfestingu lausapenna á Mogganum til að benda senternum sínum á að vanda sig…

(Mörk HK: Mikael Nikulásson, Ívar Jónsson, Steindór Elísson. Mörk Víkings: Sumarliði Árnason, Þrándur Sigurðsson)

* * *

Viðbót: Mér er kurteislega bent á að KR-fólin ráku Kostic árið áður.

 21. maí 2011. Luton 0 : AFC Wimbledon 0 (3:4 eftir vítakeppni)

Ég hef alltaf haft samúð með píunum sem töpuðu fyrir Öskubusku. Ekki vondu stjúpsystrunum, þær voru ömurlegar og fengu makleg málagjöld, heldur öllum hinum: stelpunum sem mættu á dansiball og héldu að þær ættu jafnan séns í prinsinn í heiðarlegri keppni. Ekki höfðu þær aðgang að neinni helvítis álfkonu sem gat töfrað fram skó, kjóla, skart og eðalvagna. Og svo þurfti restin af heiminum að halda með þessari forréttindadömu af því að hún var móðurlaus!

Það sökkar að keppa við Öskubuskur. Og það er ömurlegt að tapa fyrir þeim.

Veturinn 2010-11 gerði ég mér nokkuð góðar vonir um að Luton myndi komast aftur inn í deildarkeppnina og ljúka þeirri eyðimerkurgöngu í utandeildinni sem verið hefur örlög okkar síðustu árin. Luton er Manchester United utandeildarinnar – í þeim skilningi að það er langstærsti klúbburinn. Á langflesta stuðningsmenn og fær langflesta áhorfendur á leiki. Það er þó ekki alltaf nóg.

Úr „konferensunni“ fara bara tvö lið á ári. Toppliðið kemst beint, en liðin í öðru til fimmta sæti leika í umspili. Umspil er hreint lotterí og yfirleitt er eitt lið sem hittir á frábært ár, oftar en ekki klúbbur sem einhver milljarðamæringurinn er nýbúinn að kaupa og leika sér að því að henda peningum í.

2010-11 var Crawley þetta lið. Crawley hafði barist í bökkum lengi, en fengu ríkan eiganda sem keypti nýjan leikmannahóp á einu bretti fáeinum vikum fyrir mót. Það hreif. Crawley fékk 105 stig og vann með yfirburðum.

Wimbledon, Luton, Wrexham og Fleetwood komu í sætunum á eftir og þrátt fyrir töfluröðina voru Luton og Wrexham talin líklegust. Eftir 0:3 sigur í Wales, þar sem Luton-liðið lék við hvern sinn fingur, var það bara formsatriði að komast í úrslitaleikinn gegn Wimbledon á heimavelli Manchester City (furðulegt staðarval á viðureign tveggja liða frá suðrinu).

Luton : Wimbledon var óskaleikur sagnfræðinördanna á íþróttadeildum fjölmiðlanna. Það var hægt að rifja upp gamlar kempur frá níunda áratugnum, Wembley-sigra beggja liða. Og svo var Öskubuskuelementið. Þarna voru tvær Öskubuskur, sú minni var Luton sem knattspyrnuyfirvöld höfðu leikið grátt. Öskubuska hin stærri var hins vegar AFC Wimbledon – félagið sem kaupahéðnar höfðu stolið og flutt til Milton Keynes (svar Bretlands við Hamraborginni í Kópavogi). Stuðningsmennirnir söfnuðu liði og stofnuðu nýtt félag sem hóf leik neðst í knattspyrnupíramídanum og var nú á fleygiferð inn í deildarkeppnina á ný.

Undir öllum eðlilegum kringumstæðum hefði ég farið á barinn. Stefnt með mér hópi manna, drukkið nokkra bjóra og öskrað á skjáinn. En þennan dag var okkur Steinunni boðið í brúðkaupsveislu hjá vinafólki. Um það leyti sem venjulegum leiktíma lyki væri passlegt að fara að leggja af stað. Ég sat því í jakkafötunum með pilsner í dós og rýndi í ferlega lélega vefútsendingu á tölvuskjánum, sem sífellt var að frjósa eða detta út. Með þessu hlustaði ég á höktandi útvarpslýsingu í gegnum sömu tölvu. Mynd og hljóð voru þó aldrei í takti.

Og við vorum betri. Við vorum klárlega betri, en Wimbledon varðist vel. Þeir áttu svo sem líka sénsa, en einhvern veginn varð maður aldrei hissa þegar leiknum lauk með markalausu jafntefli. Steinunn var sein að búa sig og kallaði öðru hverju afsökunarorð innan úr svefnherbergi. Ég þóttist gríðarlega skilningsríkur og bað hana endilega um að taka sér bara sinn tíma, mér leiddist ekkert voða mikið…

Framlengingin var í sama dúr. Mjög snemma virtust báðir stjórarnir farnir að hugsa um vítaskyttur. Í eitt augnablik á lokasekúndunum virtust þær áhyggjur óþarfar þegar Jason Walker komst í dauðadauðadauðafæri en mistókst að skora. Þetta blogg styður ekki útlitsfordóma, en þó er rétt að taka það fram að Jason Walker er rauðhærðari en Harry Bretaprins.

Það var vítakeppni. Lawless klikkaði strax í fyrstu spyrnu og svo skiptust liðin á að skora, þar til einn Wimbledonmaðurinn brást líka. Allt jafnt aftur! Steinunn kallaði af baðinu hvort við værum nokkuð orðin dónalega sein, en ég fullvissaði hana um að svölu krakkarnir kæmu alltaf 40 mínútum of seint í svona veislur.

Anna í Grænuhlíð fékk tækifæri til að bæta fyrir klúðrið frá lokamínútunum… en nei! Auðvitað hlaut fransmannabeitan að fokka þessu upp…

Wimbledon skoraði úr tveimur síðustu spyrnunum og Öskubuska hin meiri fékk prinsinn. Ég var eins og kýldur í magann. Í hálfgerðu losti togaðist ég í veisluna og reyndi að spjalla við fólk sem ég þekkti ekki neitt. Helvítis vítakeppnir.

(Engir markaskorarar í venjulegum leiktíma eða framlengingu.)

5. september 2001. Norður-Írland 3 : Ísland 0

Þann fyrsta september 2001 unnu Íslendingar óvæntan og glæsilegan sigur á Tékkum í undankeppni HM. Tékkar voru um þessar mundi rein besta knattspyrnuþjóð í heimi og úrslitin gerðu það óvænt að verkum að Ísland var komið í séns að komast áfram í úrslitakeppnina eða í það minnsta í umspilið.

Til þess hefðu reyndar ansi mörg atriði þurft að ganga upp. Úrslit í öðrum leikjum að verða hagstæð, íslenska liðið að fara á Parken og vinna í fyrsta sinn í sögunni í lokaleiknum og svo var það jú þetta litla formsatriði: að vinna Norður-Íra í Belfast fjórum dögum síðar.

Ég spenntist upp við þessi tíðindi. Þann þrettánda þessa mánaðar var ég á leiðinni heim frá Edinborg og átti í raun bara eftir að snurfusa síðustu smáatriðin í mastersritgerðinni minni, láta binda hana inn og drekka bjór með fólki í kveðjuskyni. Paul félagi minn af stúdentagörðunum var frá Norður-Írlandi og fljótlega skaut upp þeirri hugmynd að við myndum skella okkur saman á leikinn og líta á heimaþorpið hans í leiðinni. Þar sem yfirdráttarheimildin í bankanum var þegar rækilega þanin ákvað ég að það munaði ekki um kepp í sláturtíð.

Við flugum til Belfast og gistum hjá systur Pauls. Fórum við þriðja mann á völlinn. Paul sem hélt með Liverpool sagðist þó eiginlega aldrei horfa á norður-írskan fótbolta og þetta væri fyrsti landsleikurinn sem hann sæi. Hann var rugby-maður miklu fremur.

Völlurinn var greinilega í miðju prótestantahverfi. Graffittíið á veggjunum voru glæsilegar myndir af sambandssinnum með lambhúshettur og með riffla. Á vellinum voru kaþólikkar heldur ekkert sérstaklega velkomnir. Fjörugustu áhorfendurnir dönsuðu Konga um pallana berir að ofan og sungu söngva. Þeir snerust ýmist um að ríða páfanum eða að hlakka yfir megrunarkúr Bobby Sands. Í sömu viku voru aðalfréttirnar af sveitum prótestanta sem skipulögðu dagleg mótmæli gerðu hróp af níu ára kaþólskum stelpum sem þurftu að labba með lögregluvernd í skólann um göngustíg sem sambandssinnar töldu sig „eiga“.

Ég mætti sigurviss og útskýrði fyrir Paul og þriðja manninum (sem ég man ekkert hver var) að Ísland væri með frábært fótboltalið og myndi nær örugglega vinna. Þeim fannst það sömuleiðis líklegt. Og fyrri hálfleikurinn gaf alveg tilefni til bjartsýni.

Í byrjun seinni hálfleiks hrundi hins vegar varnarleikurinn hjá okkar mönnum. Keith Gillespie lék sér að íslensku vörninni trekk í trekk og á tólf mínútna kafla skoruðu Norður-Írar þrisvar. Ég varð hálfsneyptur eftir, en það gleymdist fljótt á pöbbunum í Belfast. Belfast er greinilega frábær næturlífsborg og við drukkum ótæpilega. Það var ekki fyrr en á leiðinni heim að við vorum minntir á hvar við værum staddir. Löngu áður en komið var á leiðarenda stoppaði leigubílsstjórinn, rukkaði okkur og skipaði að fara út. Ég skildi ekkert, en fékk svo að vita að hann hefði greinilega verið kaþólikki og ekki viljað keyra þrjá unga karla of langt inn í prótestantahverfi. Það var drjúgur göngutúr heim í bæli.

Daginn eftir tókum við lestina heim til fjölskyldu Pauls. Hún býr á norðausturhorni landsins, rétt hjá Giant´s Causeway, sem margir þekkja og í sama þorpi og Bushmills viskýfabrikkan. Á hverju húsi var skjöldur með merki einhverra samtaka sambandssinna. Í upphafi lestarferðarinnar keypti ég öll dagblöð sem í boði voru til að lesa um leikinn. Þegar leið á ferðina áttaði ég mig á því að fólk gjóaði furðulega til okkar augunum þegar það gekk fram hjá. Ég spurði Paul hverju þetta sætti. Hann hugsaði sig um og fór svo að hlæja: benti á að við værum með öll blöðin – jafnt þau sem kaþólikkarnir læsu og prótestantarnir. Það hefði líklega enginn séð áður…

Í ljós kom að Ian Paisley væri fjölskylduvinur hjá foreldrum Pauls og hann bauðst til að reyna að koma á fundi. Ég íhugaði að taka viðtal við karlinn og reyna kannski að selja einhverju blaðinu heima á Íslandi, en ákvað svo að nenna því ekki. Hafði sannast sagna fengið alveg nóg af hermennskudýrkuninni sem sjá mátti á öllum veggjum.

(Mörk Norður-Írlands: David Healy, Michael Hughes, George McCartney)

20. júní 1996. Fram U23 0 : Breiðablik 2

Knattspyrnufélögin Fram og Víkingur voru stofnuð um svipað leyti á sömu þúfunni í miðbænum á fyrsta áratug síðustu aldar. Víkingarnir voru yngri, í sumum tilvikum litlubræður Framaranna og fengu væntanlega ekki að vera með. Stórir bræður eiga það til að vera ömurlegir.

Frægt er bréfið þar sem Víkingar skoruðu formlega á Framara í leik sem hefði verið fyrsta viðureign félaganna. Þar nafngreindu þeir sjö eða átta Framara sem mæta skyldu, en Víkingar myndu spila ellefu.

Frömurum þótti bréfið fyndið og það hefur reglulega verið rifjað upp. Hugmyndin er þó í sjálfu sér ekkert svo slæm: hví ekki að leika með forgjafarkerfi þegar mikill aldurs- eða styrkleikamunur er á liðum? Þannig gætu neðrideildarliðin byrjað með mark í forskot gegn úrvalsdeildarklúbbunum í Lengjubikarnum og útkoman yrði áhugaverðari leikir.

Besta dæmið sem ég man eftir um jöfnunarkerfi í þessum anda var í 32-liða úrslitum bikarkeppninnar sumarið 1996. Þar mættust b-lið Fram og Breiðablik á Valbjarnarvelli.

Á þessum árum fengu ungmennalið að vera með í bikarkeppninni, þó sífellt væri verið að hræra í reglunum á ári hverju. Þannig voru reglur í einhver skiptin á þá leið að ekki mættu vera nema visst margir leikmenn sem byrjað höfðu síðasta deildarleik o.s.frv. Auðvitað léku menn á reglurnar og eitthvert árið tókst ungmennaliði KR að slá úrvalsdeildarlið úr keppni, en þá með því að stilla upp byrjunarliði sem ekki var svo ólíkt aðalliðinu.

Sumarið 1996 voru Framarar í næst efstu deild en á hraðferð upp. Framtíðin var björt, því við töldum okkur vera með gullaldarlið í 2. flokki. 1979-árgangurinn var ógnarsterkur og vann öll mót sem hann kom nálægt. Hann var nefndur í sömu andrá og 1969-árgangurinn hjá KR. Þetta var árgangur af því kaliberi að hann myndi tryggja okkur nokkra Íslandsmeistaratitla á fyrstu árum 21. aldarinnar.

Haukur Snær, bróðir Ágústs Haukssonar sem áður hefur komið við sögu, var markamaskínan í þessu liði. Helst þó að maður hefði áhyggjur af því hversu stuttur hann væri í loftinu. Freyr Karlsson, Beysi, yrði næsti Pétur Ormslev: kóngur á miðjunni sem læsi leikinn öllum betur. Eggert Stefánsson yrði svo varnartröllið í liðinu… svona mætti lengi telja. Ótrúlega fáir þessara drengja urðu þó fastamenn í meistaraflokki Fram eða annarra liða. Meiðsli eyðilögðu fyrir mörgum. Aðrir náðu ekki að standa undir væntingum.

En við Gústi fylgdumst vel með Hauki litla og félögum hans. Haukur eldri mætti á flesta leiki og sat með okkur. Ég dróst meira að segja á nokkra 2. flokks leiki á þessum árum.

Í bikarnum þetta sumar fór U23 ára liðið frekar þægilega í 32-liða úrslitin. Þar dróst það á móti Breiðablik, meðan aðalliðið fékk ungmennalið Stjörnunnar. Það gerði það að verkum að hægt var að hvíla velflesta ungu mennina í Stjörnuleiknum svo þeir urðu gjaldgengir á móti Blikum. Valur Fannar Gíslason var t.d. sparaður og mætti Kópavogsbúum.

En auðvitað vissum við að það væri enginn séns fyrir táninga að vinna meistaraflokkslið úr efstu deild, jafnvel þótt Blikarnir ættu erfitt uppdráttar og féllu þetta sumarið. Fullorðnir karlmenn vinna einfaldlega unglingsstráka í fótbolta. Þannig er það bara.

…eða öllu heldur, þannig hlaut það að fara alveg þangað til á 25. mínútu. Frá upphafsflautinu höfðu Framarar legið í nauðvörn og allir sáu að Breiðablik hlyti að skora, auk þess sem Framstrákarnir gætu ekki haft úthald í svona varnarvinnu í heilan leik. Þegar ég segi að allir hafi séð það, þá hefði ég átt að undanskilja leikmenn Breiðabliks. Þeir urðu pirraðir strax á fyrstu mínútunum. Snemma leiks fékk Þórhallur Örn Hinriksson gula spjaldið fyrir brot og á 25. mínútu fékk hann annað gult spjald fyrir heimskulega tæklingu á miðjum velli.

Arnar Grétarsson stóð við hliðina á Þórhalli þegar rauða spjaldið fór á loft og sagði hátt og snjall við dómarann (það voru fáir áhorfendur svo orðaskipti manna á vellinum heyrðust vel upp í stúku): „Ertu fáviti?“ – „Nei“, svaraði dómarinn og sveiflaði rauða spjaldinu örlítið til hliðar og rak Arnar útaf.

Fyrst varð dauðaþögn í nokkur sekúndubrot: enginn hafði áður séð rað-rauðspjöldun í fótbolta, hvorki í sjónvarpi né með berum augum – en andartaki síðar varð allt vitlaust. Blikarnir gerðu heiðarlega tilraun til að fá fleiri rauð kort, en sluppu með eitt gult spjald og skyndilega voru Framáhorfendurnir (sem voru eiginlega bara mömmur, pabbar og stjórnarmenn) stokknir á fætur.

Við tók rúmur klukkutími af alvöru fótboltaleik. Ellefu strákar áttu í fullu tré við níu Blika og hefðu líklega náð a.m.k. jafntefli og þar með framlengingu með aðeins agaðri leik. Blikunum tókst þó að skora tvisvar og þótt talsvert væri af þeim dregið undir lokin héngu þeir á forskotinu – en leikurinn gegn Frambörnunum reyndist þeim öllu erfiðari en ráð var fyrir gert. Spurning samt hvort unglingaliðinu hefði verið gerður mikill greiði með að fara áfram og mæta KR-ingum í Frostaskjóli í 16-liða úrslitunum.

Og já, dómarinn var að sjálfsögðu kornungur og krúnurakaður, Garðar Örn Hinriksson…

(Mörk UBK: Kjartan Einarsson, Kristófer Sigurgeirsson.)

29. júní 1986. Argentína 3 : Vestur-Þýskaland 2

„Þú gleymir aldrei fyrsta skiptinu!“ Þetta var yfirskrift á kosningaplakati sem danskir krataungliðar útbjuggu og skartaði mynd af ungu pari í innilegum ástaratlotum. Við í ungliðahreyfingu Alþýðubandalagsins ætluðum alltaf að stela hugmyndinni, en svo varð ekkert úr því. Kannski eins gott. Okkar útfærsla hefði örugglega orðið sjoppuleg og ekkert víst að húmorinn hefði skilað sér almennilega yfir Atlantshafið.

En hitt er annað mál að fyrsta skiptið er yfirleitt eftirminnilegast. Það á t.d. við um heimsmeistarakeppnir í fótbolta. 1982 var ég sjö ára og við áttum ekki einu sinni sjónvarp, svo sú keppni fór að mestu fram hjá mér. Tveimur árum síðar átti ég hins vegar báðar bækurnar sem út komu um þessa keppni á íslensku og lúslas þær. Sennilega hefði ég getað þulið upp alla leiki og úrslit þeirra. Þegar kom að HM 1986 var ég því vel undirbúinn.

RÚV sýndi ekki alla leikina – en ég horfði á þá flesta, jafnt þá sem voru í beinni útsendingu eða upptökur. Ég missti þó af sjálfum undanúrslitunum og sá því ekki Maradona afgreiða Belga einn síns liðs.

Ástæðan var sú að ég var sjónvarpslaus í Þorskafirði. Móðurbróðir minni, Ólafur Haraldsson, var um árabil einn helsti forystumaður í Bahái-samfélaginu á Íslandi. Trúfélag þetta átti (og á kannski enn) jarðarspildu að Skógum fæðingarstað Matthíasar Jochumssonar og var um þessar mundir að koma sér upp sumarhúsi. Óli frændi er menntaður smiður og vann ötullega að verkinu hvenær sem færi gafst.

Hann fór stundum með fjölskylduna í vinnuferðirnar, þar sem gist var í tjaldi og í eitt skiptið var ákveðið að senda mig með, enda vorum við Jórunn frænka á svipuðum aldri og góðir leikfélagar. Ekki minnist ég þess að hafa hjálpað mikið til í byggingavinnunni, en við frændsystkinin vorum þeim mun duglegri við að leika okkur í skógarkjarrinu auk þess sem ég las reiðinnar býsn af bókum.

En þótt það hefði tekist að sannfæra mig um að sleppa Belgíuleiknum, kom ekki til greina að ég færi á mis við úrslitaleikinn. Og þess vegna þurfti frændfólkið af Skaganum að láta sig hafa það að keyra á Hótel Bjarkalund fyrir úrslitaleik Argentínu og Vestur-Þjóðverja.

Ég átti nokkur uppáhaldslið á þessu móti. Sovétríkin, ýmis þriðja heims lönd, Frakka að sumu leyti og jafnvel Pólverja. Og svo var það Maradona.

Umræður um hvort Maradona eða Pele hafi verið betri hef ég aldrei skilið, né vangaveltur um hvort Maradona sé besti leikmaður sögunnar. Svarið við hvoru tveggja er augljóst. Hins vegar mætti ræða það hvort nokkurn tíma muni fæðast drengur sem verður betri í fótbolta en Maradona – og hvort sá hinn sami muni þá synda hraðar en hákarl?

Án Maradona hefði Argentína verið í besta falli 8-liða úrslita þjóð á HM 1986. Aldrei í sögu heimsmeistarakeppninnar hefur einstaklingur átt jafnstóran þátt í sigri síns liðs. Og um svipað leyti gerði Maradona miðlungslið Napólí að meisturum á Ítalíu, sem þá var öflugasta deildarkeppni í heiminum. Og allt þetta þrátt fyrir að vera lítill og í yfirvigt.

Í úrslitaleiknum gegn Vestur-Þýskalandi var það reyndar ekki snilli Maradona sem réði leikslokum, heldur sú staðreynd að Þjóðverjarnir voru alltaf tveir eða þrír á honum. Það þýddi að þeir þýsku voru í praxís 1-2 leikmönnum fáliðaðri en andstæðingarnir í leiknum og það var nóg fyrir argentíska liðið, sem þrátt fyrir allt var ekki skipað neinum labbakútum.

Það var Burruchaga sem skoraði sigurmarkið í lokin eftir stórkostlega sendingu frá Maradona (komm on, hélduði í alvöru að þrír Þjóðverjar væru nóg til að stoppa okkar mann?) Engum datt samt í hug að bera Burruchaga, miðlungssenter hjá Nantes í Frakklandi, á gullstól eftir leikinn. Hundruð stuðningsmanna Argentínu ruku inn á völlinn og lyftu Maradona hátt á loft.

Í hvert sinn sem ég sé myndir frá þessu, þarf ég að minna sjálfan mig á að þarna hlaupa kampakátir áhorfendur um á sjálfum aðalleikvanginum eftir úrslitaleik heimsmeistaramóts eins og ekkert sé sjálfsagðara. Í dag má hins vegar treysta því að tíu mínútum áður en leik milli Fylkis og Keflavíkur fyrir framan þúsund manns lýkur, byrjar þulurinn í hljóðkerfinu að þruma að áhorfendur megi ALLS EKKI fara inn á völlinn í leikslok. Hvenær töpuðum við sakleysi okkar svona herfilega? Og finnst einhverjum í alvörunni betra að allar bikarafhendingar í hinum vestræna heimi fari fram þannig að sviði sé rúllað inn á völlinn, confetti-vélarnar ræstar og We Are The Champions blastað í græjunum? Attica! Attica!

Á Hótel Bjarkalundi var lítið sjónvarp í setustofu. Þar sat ég ásamt fjórum þýskum túristum og réð mér ekki fyrir kæti. Hoppaði og skoppaði eftir hvert mark Argentínu og dansaði stríðsdans eftir sigurmarkið og yfir verðlaunaafhendingunni. Þjóðverjarnir sem í fyrstu höfðu haft dágaman af þessum hrokkinhærða gleraugnaglámi sem lifði sig svona inn í fótboltann reyndust hafa síminnkandi húmor fyrir mér eftir því sem leið á leikinn. Óli frændi varð líka stöðugt vandræðalegri, enda þau þýsku greinilega borgandi gestir á hótelinu en við boðflennur sem áttum ekkert með að nudda salti í sár þeirra.

Mér var alveg sama. Eru þýskir túristar hvort sem er ekki nánasir sem stela kaffirjóma af hlaðborðunum? Held ég hafi lesið það einhvers staðar…

(Mörk Argentínu: José Luis Brown, Jorge Valdano, Jorge Burruchaga. Mörk Vestur-Þýskalands: Karl-Heinz Rumenigge, Rudi Völler.)