Óli Gneisti Sóleyjarson

Ungir Elvis-aðdáendur reyna að rækta ást sína í heimi sem elskar þau ekki.

Wild At Heart var mikið gagnrýnd fyrir kynlíf og ofbeldi/ógeð. Sem er gott og gilt. Fólk hefur mismunandi mörk. Ef þið viljið ekki sjá svoleiðis þá er þetta ekki mynd fyrir ykkar.

Ég hafði ekki séð Wild At Heart áður. Ég hef nefnilega mismunandi þol fyrir myndum David Lynch. Lost Highway gerði mig svo fráhverfan honum að ég sá ekki Mulholland Drive fyrren tiltölulega nýlega. Mér fannst hún svo góð að ég gerði mislukkaða tilraun til að horfa á Inland Empire. Ekki fyrir mig.

Kannski er ástæðan fyrir því að ég féll fyrir Wild At Heart sú að af öllum myndum David Lynch minnir hún mig mest á Twin Peaks. Hún var gerð bókstaflega á sama tíma. Svo eru mörg kunnugleg andlit þaðan í myndinni.

Auðvitað á Wild At Heart það sameiginlegt með Twin Peaks að vera framleidd af Propaganda Films, sumsé Sigurjóni Sighvatssyni. Það er erfitt að ýkja hvað það þótti merkilegt að Íslendingur væri að vinna með svona frægum „Hollywood“ leikstjóra.

Tónlistarvalið í myndinni gerði mikið fyrir mig. Það virðist á yfirborðinu vera næstum kaotískt, allt frá Glenn Miller til þungarokks, en það nær allt að þjóna myndinni. Toppurinn er líklega þegar við fáum Elvis-lögin frá Nicolas Cage. Í fyrra laginu nær Lynch að endurskapa Elvis-æði með þungarokksaðdáendur í hlutverki táningsstúlkna sem við (allavega ég) þekkjum úr fréttamyndum þess tíma.

Ættfræði er alltaf skemmtileg. Ég ætla að láta vera að tala um Coppola-fjölskylduna. Við höfum nefnilega mæðgur að leika mæðgur, Diane Ladd (Christmas Vacation) og Laura Dern (Jurassic Park). Ættarnafnið Dern kemur frá leikaranum Bruce Dern (The ‘burbs). Þær tvær passa alveg einstaklega vel inn í mynd sem er full af undarlegustu leikurum Hollywood. Ég meina, Crispin Glover er þarna.

Af öllum krípí Willem DaFoe skúrkum er þessi Willem DaFoe skúrkur mesta krípið. Hann var líka alveg ógurlega ólíkur sjálfum sér. Þið vitið að hann getur leikið tiltölulega indæla menn líka, s.s. í Florida Project. Veit ekki hvort hann var indæll Jesú.

Ég held að mér þyki Wild At Heart betri en Mulholland Drive. Það er eitthvað við hvernig hún blandar saman töfraraunsæi, poppkúltúr og súrealisma.¹

Maltin gefur ★★☆☆ og það er ekki óvænt því hann hefur lágan þröskuld fyrir kynlífi og ógeði. Roger Ebert varð fokvondur þegar Wild At Heart vann gullpálmann í Cannes.

Óli gefur ★★★★★👍👍🖖

¹ Ég held að David Lynch hafi aldrei litið á sig sem súrealista af því hann taldi þá stefnu vera í eðli sínu pólitíska

Í dystópískri framtíð hefur dómstóll götunnar tekið yfir.

Ég hef enga tengingu við Judge Dredd. Mögulega hef ég kíkt á einhverjar teiknimyndasögur en varla lesið. Ég sá þessa ekki á sínum tíma og sleppti líka endurgerðinni.

Samkvæmt því sem ég hef lesið voru miklar deilur milli Sylvester Stallone og leikstjórans Danny Cannon um tón Judge Dredd. Annar vildi alvarlega hasarmynd og hinn vildi fyndna hasarmynd. Galli myndarinnar er að hún nær engu jafnvægi. Helsti kostur myndarinnar er að hún er ógeðslega fyndin.

Sylvester Stallone veit¹ alveg í hvaða mynd hann vill vera. Hann er á yfirkeyrslu. Um leið og hann byrjaði að tala hló ég. Armand Assante nær næstum að jafna þetta orkustig en aðrar leikarar ná ekki flugi. Sem er líklega gott í tilfelli Rob Schneider sem hefur sjaldan verið jafn þolanlegur.

Ég veit ekki hvort Judge Dredd hefði verið betri ef hún hefði verið alvarleg en ef hún hefði leyft sér að keyra á fáránleikanum væri hennar minnst með meiri hlýju.

Maltin gefur ★★☆☆.

Óli gefur ★★★☆☆👍 en það væri líklega hægt að sannfæra hann um að hækka um svona hálfa stjörnu en aldrei um að hætta að tala um sjálfan sig í þriðju persónu.

¹ Sylvester Stallone er endalaust áhugaverður karakter og þó mér hafi þótt Sly gölluð sem heimildarmynd þá gefur hún ákveðna innsýn í manninn.

Þetta er eiginlega eins og Dallas¹ nema að það verður meira blóð en mátti sýna í bandarísku útsendingarsjónvarpi.

Mér finnst Paul Thomas Anderson mistækur. Boogie Nights góð. Magnolia mehh. One Battle After Another gríðarlega ofmetin og ég trúi varla öðru en hún gangi fljótlega í gegnum endurmat. Þannig að ég reyndi bara að vera opinn fyrir There Will Be Blood ... þó ég hafi reyndar einu sinni reynt að horfa á hana áður og gefist upp (en það var á tölvuskjá þannig að það telst ekki með).

There Will Be Blood er mjög góð. Mér þótti hún samt greinilega fyndnari en mörgum í salnum. Mig grunar jafnvel að fólk beri of mikla virðingu fyrir Daniel Day-Lewis til þess að sjá þegar hann er að reyna að vera fyndinn.

Undanfarna daga hefur verið endalaust vitnað í Quentin Tarantino sem finnst Paul Dano vera vonlaus leikari og haft skemmt myndina. Ég er bara ósammála. Mér fannst persónan óþolandi en ég er nokkuð viss um að það hafi verið markmiðið.

Það sem mér fannst kannski helsti gallinn við There Will Be Blood er að undir lokin tekur myndin stökk fram í tímann. Mér leið eins og það vantaði eitthvað. Tilfinningalegt uppgjör sem nær út fyrir tímabilið sem við fylgdumst með.

Maltin gefur ★★★⯪.

Óli gefur ★★★★☆👍👍

¹ Talandi um Dallas. Þó ég hafi ekki séð myndina áður hef ég endalaust heyrt vísanir í þessa mjólkurhristingssögu. Hún minnir mig alltaf á tvöfalda þáttinn „Who Shot Mr. Burns?“² í The Simpsons. Þar stofnar C. Montgomery Burns olíufélag sem borar á ská.

² Sem er vísun í Dallas-þáttinn Who Shot J.R.?

Frjálshyggjan hefur náð að rústa Bandaríkjunum. Hvenær urðu kvikmyndir svona pólitískar?

Ég sá ekki RoboCop fyrren fyrir nokkrum árum. Það var sífellt talað um allt ofbeldið í henni og ég hélt að það væri ekki mikið meira varið í hana. Líklega sannfærði höfundur Árabátarlöggunnar mig um að gefa henni séns.

Paul Verhoven hefur yfirbragð og orðspor manns sem gerir lélegar myndir. Ég féll ekki sérstaklega fyrir Basic Instinct á sínum tíma (mögulega var VHS-upplausnin ekki nógu góð til að grípa mig). Hins vegar sá ég Showgirls í bíó og þótti hún ekki jafn slæm og fólk hafði haldið fram. Hollow Man náði mér alls ekki.

Eftir að hafa loksins séð RoboCop ákvað ég að kíkja á eldri myndir Verhoven. Fyrir valinu varð Soldaat van Oranje (1977) með Rutger Hauer (tár í rigningunni) og Jeroen Krabbé (Provasic!). Hún fjallar um stúdenta sem taka þátt í andspyrnunni gegn hernámi Þjóðverja í Seinni heimsstyrjöldinni. Alveg frábær mynd.

Svo kom Total Recall í bíó. Þó ég hafi verið hrifinn af henni á sínum tíma gerði ég ráð fyrir að hún hefði elst jafn illa og margar slíkar hasarmyndir. Það var kolrangt. Það er ekki nóg með að hún sé ákaflega fyndin heldur er hún greinilega gegn kapítalískum fasisma.

Nú þegar RoboCop kom í bíó fannst mér rétt að fá unglinginn með. Það er alveg rétt að þetta er ofbeldisfull mynd. Það þjónar samt allt boðskapnum. Við erum mjög greinilega stödd í Ameríku sem líður fyrir arfleifð Ronald Reagan.¹

Frjálshyggjan er svo stjórnlaus að lögreglan í Detroit hefur verið einkavædd. Nýju eigendurnir eru hergagnaframleiðendur sem vilja spara og græða. Þeir vilja losna við mannlega þáttinn. Þeir vilja véllöggu.²

Peter Weller (sem vill að þú farir til Feneyja um jólin) leikur RoboCop og Nancy Allen er félagi hans. Ronny Cox, Miguel Ferrer (Twin Peaks) og Dan O’Herlihy leika glæpamennina innan fyrirtækjaheimsins. Kurtwood Smith (That ’70s Show) og Ray Wise (Twin Peaks) eru meðal götuglæpona. Var David Lynch aðdáandi þessarar myndar?

RoboCop er ákaflega góð mynd en alls ekki gallalaus. Hún missir dampinn þegar á líður og þó lokauppgjörið sé skemmtilegt þá er bláendirinn sjálfur ekki frábær.

Maltin gefur ★★★☆ sem kemur örlítið á óvart því hann er almennt frekar neikvæður fyrir ofbeldismyndum.

Óli gefur ★★★★⯪👍👍🖖.

¹ Líklega var Ronald Reagan drepinn í myndinni með eigin ofurvopnum. Það er samt óljóst því myndin gerist viljandi á ótilgreindum tíma.

² Fyrst ED-209 sem er ekki titilvélin heldur drápstól sem getur starfað án mannlegrar skynsemi. Þegar við kynnumst honum fáum við sterk skilaboð sem gilda um samtíma okkar: Ekki treysta gervigreind fyrir neinu mikilvægu.

Álag á hjónaband rithöfundar eykst þegar hann byrjar að endurskrifa handrit fyrir Hollywood-framleiðanda.

Le mépris er oft hátt á listum yfir bestu myndir allra tíma. Hún er líka kvikmynd um að búa til kvikmyndir. Jean-Luc Godard hæðist að framleiðanda myndarinnar með froðukenndri persónu Jack Palance. Sá neyddi líka Godard til þess að setja inn nektaratriði með Brigitte Bardot sem gerði myndina líklega ákaflega eftirminnilega.¹

Í löngu atriði sjáum við og heyrum hjón rífast. Það er mjög erfitt að fá botn í það sem þau segja. Satt best að segja er þetta eins og að fá sögu af rifrildi frá sjónarhóli karlmannsins þar sem ekkert vit er í því sem konan á að hafa sagt eða gert.

Le mépris hefur verið greind fram og til baka og ég er ekki alveg sammála öllu. Hérna er höskuldur sem er bara ágiskun mín. Ég held að Hollywood-framleiðandinn gefi skýrt til kynna að hann vilji sofa hjá eiginkonunni gegn því að ráða handritshöfundinn í vinnu og hafi jafnvel túlkað svör hans á þá leið að hann væri samþykkur því. Þegar framleiðandinn var einn með eiginkonunni hefur hann þá útskýrt þennan „samning“. Allavega verður hegðun konunnar algjörlega skiljanleg ef þetta gerðist.

Kvikmyndagerðin í Le mépris er mjög undarleg á köflum. Ég var ekki einu sinni sannfærður um að það ætti að vera svona en Godard var að gera þetta viljandi. Ég var ekki að falla fyrir þessu hjá honum.

Fyrir mér er hápunkturinn að Fritz Lang leikur Fritz Lang. Hann fær að segja að M sé í sérstöku uppáhaldi hjá honum.² Godard sjálfur leikur aðstoðarmann hans.

Kannski á endir myndarinnar að vera einfeldningslegur. Ég veit ekki. Allavega gerði hann lítið fyrir mig.

Maltin gefur ★★★⯪.

Óli gefur ★★★⯪☆👍.

¹ Á þessum tíma sem evrópskar kvikmyndir voru hve vinsælastar í Bandaríkjunum voru nektaratriði mikilvægur þáttur í sölu bíómiða. Bandarískar kvikmyndir þurftu ennþá að fylgja ritskoðunarreglum sem takmörkuðu mjög hve æsandi þær máttu vera.

² Það er langt síðan ég hef séð M. Ég hef vonast til þess að hún yrði aftur sýnd sem klassísk mynd í Bíó Paradís. Ef ég ætti að gera lista yfir bestu kvikmyndir allra tíma myndi ég setja M mjög ofarlega, ef ekki efst.

Ástarfimmhyrningur norna skapar allskonar leiðindi.

Wicked er frábær söngleikur (sem ég hef séð þrisvar) sem hefur þann galla að vera fulllangur. Þannig að mér þótti kúnstugt að skipta verkinu í tvennt þar sem partarnir eru hvor um sig nærri jafn langir sviðsútgáfunni.

Fyrri hlutinn af Wicked gekk betur upp vegna þess að hann er fyndnari og með betri lögum. Seinni hlutinn virkar miklu langdregnari. Það eru góð lög en ef við berum saman For Good og Defying Gravity þá er augljóst hvort er betra. Sumsé, þetta eru ekki jafn góðar myndir.

Leikararnir eru fínir. Ariana Grande var svo góð í bröndurunum í fyrri myndinni en það er svo mikið minna af því í þetta skiptið. Cynthia Erivo neglir aðalhlutverkið. Jeff Goldblum virðist vera á sjálfstýringu og það reynir lítið á Michelle Yeoh.

Óli gefur ★★★☆☆🫴.

Glæpamaður sleppur úr fangelsi og þarf strax að takast á við erfiðar fjölskylduaðstæður og afleiðingar glæpaverka sinna.

Af sýnishorninu að dæma átti Den Sidste Viking að vera létt og skemmtileg gamanmynd. Hún er í raun blóðug dökk gamanmynd og virkar ákaflega vel sem slík. Það sem mér þótti erfiðast var að geðsjúkdómurinn sem er í aðalhlutverki er mjög kvikmyndaleg útgáfa af umdeildri greiningu.

Den Sidste Viking er leikstýrt af Anders Thomas Jensen sem hefur skrifað myndir á borð við I Kina spiser de hunde, Mifunes sidste sang og Bastarden. Mads Mikkelsen ætti að vera óþarfi að kynna, Nikolaj Lie Kaas (Idioterne og I Kina spiser …), Sofie Gråbøl (Mifunes sidste sang) og Bodil Jørgensen (Idioterne og Róm).

Óli gefur ★★★★☆👍.

Hver er hetja? Hver er skúrkur? Hverjum er ekki sama?

Þar sem mér þótti Batman Begins betri en mig minnti var ég á varfærinn hátt bjartsýnn fyrir The Dark Knight. Mér þótti hún á sínum tíma betri en sú fyrsta og kannski yfirsást mér eitthvað sem myndi útskýra hvers vegna hún er í svona miklum metum hjá fólki.

Eftirminnilegasti hluti The Dark Knight er saga sem brytinn Alfreð segir. Á sínum yngri árum var hann málaliði sem starfaði fyrir spillt yfirvöld í Mjanmar (þá kölluð Búrma) sem voru að reyna að múta „ættbálkaleiðtogum“. „Bandíti“ náði að tefja þetta framtak með því að ræna gimsteinum sem átti að nota sem greiðslur.

Það sem Alfreði þótti skrýtnast var að þessi maður virtist ekki hafa neinar rökréttar ástæður eins og peningagræðgi að leiðarljósi. Í raun hafði bandítinn ekki einu sinni áhuga á gimsteinunum vegna þess að hann fleygði þeim. Enginn á svæðinu hafði áhuga á því að segja til hans þannig að málið var leyst með því að brenna skóginn.

Bíddu. Hvað? Þessi saga gæti verið snilldargreining á viðhorfi Breta til fyrrverandi nýlendna sinna. Vandamálið er að það er aldrei gefið nokkuð til kynna að Alfreð eða Bruce áttuðu sig á hve fáránleg þessi framsetning væri. Þvert á móti var látið eins og sagan væri full af innsæi um að sumt fólk hegðaði sé á órökréttan hátt. Alfreð toppaði söguna með því að segja að sumir vildu bara sjá heiminn brenna … Ehh, hver var það sem bókstaflega brenndi skóginn?¹

Jókerinn á sumsé að vera eins og bandítinn af því græðgi stjórnar ekki athöfnum þeirra. Þetta er undirstrikað þegar glaðværi maðurinn brennir bókstaflegan haug af peningum. Sögulegt samhengi The Dark Knight er áhugavert vegna þess að hún kom út á þeim tíma sem peningagráðugir menn höfðu byggt upp efnahagskerfi sem var á mörkum þess að hrynja.

Þegar ég skrifaði um Batman Begins nefndi ég að ef Bruce Wayne vildi bæta Gotham ætti hann stuðla að kerfisbreytingum. Í The Dark Knight er hann með ákveðnar þreifingar í þá átt með því að styðja saksóknarann Harvey Dent en það byggir allt á mjög einfeldningslegum hugmyndum um vandann sem borgin stendur frammi fyrir. Borgin þarf ekki hetju, borgin þarf umbætur á öllum sviðum.

Það er undarlegt pyntingaratriði í The Dark Knight sem sýnir hve siðferðislega gjaldþrota Batman og löggurnar eru. Myndinni til … hróss … virka pyntingarnar nákvæmlega ekkert og koma meira að segja í bakið á þeim. Þessi mynd endurspeglar Bandaríkin á tímum George W. Bush.

Oft hefur Batman notað geðsjúkdóma til þess að útskýra illmenni sín. Það virðist líka eiga við um Jókerinn og flesta skósveina hans. Það er eiginlega bara vandræðalegt að horfa á þetta með gagnrýnum augum. Mig langar frekar að minnast Heath Ledger fyrir Shakespeare myndina sína.²

The Dark Knight þjáist af oflengd. Ég sem áhorfandi þjáðist af oflengd hennar. Eftir á velti ég upp þeirri spurningu hvort við hefðum séð einhverja leikstjóraútáfu (nei) en Gunnsteinn benti á að Christopher Nolan væri hrifinn af lengd. „En ekki dýpt“ svaraði ég.

Það eru líklega færri konur í The Dark Knight en Batman Begins. Katie Holmes er skipt út og þó Maggie Gyllenhaal sé betri leikkona er persóna hennar samt algjörlega skilgreind út frá sambandi hennar við tvo karlmenn. Síðan uppfyllir hún eitt týpískasta hlutvera kvenna svona myndum

Christian Bale, Michael Caine, Gary Oldman, Cillian Murphy (í mýflugumynd) og nokkrir í viðbót snúa aftur. Aaron Eckhart leikur saksóknara, Eric Roberts er mafíósi, Anthony Michael Hall („used to be a nerd, now he’s a meathead“) er lögga.

Tónlistin er óeftirminnileg. Ef markmiðið var að skyggja ekki á myndina þá tókst það. Tónskáldin hafa oft gert betur.

Endirinn er það næst undar- og asnalegasta við The Dark Knight. Batman lætur eins og hann sé tilneyddur til að þykjast vera vondi kallinn. Af hverju? Planið hans er fullkomlega órökrétt og mjög ólíklegt að það gangi upp. Það var fullt af fólki sem gæti afhjúpað sannleikann og ótal aðrir möguleikar til að ná fram markmiðinu.

Á leiðinni út heyrði ég brot úr samtali sem hljómaði eitthvað á þessi leið „sko, hún er alveg góð en …“. Líklega mun The Dark Knight falla neðar á topplistum þegar á líður. Á ég að nenna að sjá hann rísa?

Maltin gefur ★★☆☆.

Óli gefur ★⯪☆☆☆👎.

¹ Þetta er sagan af Hróa hetti sem er að berjast við spillt yfirvöld. Alfreð heldur því fram að bandítinn hafi fleygt gimsteinunum. Það bendir ekkert til þess að það sé rétt. Hann hefur engar sannanir heldur segist hafa séð barn leika sér að gimsteini og dregur þessa ályktun. Það virðist vera ótrúlegur skortur í ímyndunarafli.  Eða sögðu innfæddir honum þessa sögu? Er ekki líklegra að þessi Hrói höttur hafi bara gefið fátækum þessa steina?

Alfreð virðist vera týpískur Breti sem getur engan veginn skilið nýlenduþegna heimsveldisins. Það að hann hafi verið að vinna í fyrrverandi nýlendu segir ekkert gott um persónu hans. Hvað þá sú undarlega skoðun hans að peningagræðgi sé rökrétt. Það að The Dark Knight láti eins og Alfreð sé vitur öldungur sýnir í raun hve gjaldþrota myndin er.

² 10 Things I Hate About You. Ekki brandari. Góð mynd.

Fátækur en ofursvalur gaur mætir í banvænan raunveruleikasjónvarpsþátt og sýnir hve harður hann er.

Flóttamaðurinn var ein af fyrstu bókum Stephen King sem ég las. Líklega sá ég myndina með Arnold Schwarzenegger fyrst. Hún var mjög góð lexía í því hvernig bækur breytast í Hollywood.

Er sanngjarnt að meta kvikmynd út frá bókinni? Hiklaust. Það er ekki hægt að ætlast til þess að myndin sé beint eftir bókinni en þaðan komu hugmyndirnar. Þessi kvikmynd var líka kynnt á þeim forsendum að hún væri trú bókinni. Þar sem ég er nýbúinn að endurlesa The Running Man eftir Richard Bachman¹ er ég ágætlega í stakk búinn að meta það. Vissuð þið að hún gerist árið 2025?

Í aðalhlutverki The Running Man (2025) er Glen Powell. Ég var smá efins því þó hann sé ekki vöðvatröll er hann langt frá því að vera meðaljóninn² sem lýst er í bókinni. Efasemdirnar áttu rétt á sér. Í þessari mynd er Ben Richards bara rosalega svalur harðjaxl.

Sumar Hollywood-stjörnur hafa komist í þá stöðu að fá að endurskrifa hlutverk sín til þess að þau falli betur að ímynd þeirra. Ég efast um að Glen Powell sé kominn í þá stöðu. Samt hljómuðu línurnar hans í The Running Man þannig. Hann er endalaust hnyttinn. Það er þreytandi.

Söguþráðurinn í The Running Man er að mörgu leyti frekar trúr bókinni framan af. Það sem hefur breyst eru persónurnar og samspil þeirra. Sérstaklega er nútímavæðing á einni helstu hjálparhellu aðalpersónunnar sársaukafull. Honum var breytt úr raunverulegum aktívista í samsæriskenningasjónvarpsgláparaáhrifavald.

The Running Man (2025) er áberandi slökust af myndum Edgar Wright. Ég vona að þetta sé „ein fyrir þá“ og við fáum fljótlega „ein fyrir mig“ mynd til að vega upp á móti henni. Engin breyting frá bókinni er til batnaðar. Það á auðvitað sérstaklega um endinn sem er ótrúlega ósannfærandi og satt best að segja asnalegur. Algjört kjarkleysi.

The Running Man (2025) hefur verið réttilega gagnrýnd fyrir að hafa lítið að segja um samtíma okkar. Það hefur jafnvel verið stungið upp á því að myndin hefði frekar átt að fjalla um samfélagsmiðla. Það er ekkert frábær hugmynd. Það er bara allt önnur kvikmynd. Líklega hefði hún samt haft meira um samtíma okkar að segja ef hún hefði fylgt bókinni. The Long Walk öskrar að það sé hægt.

Það eru góðir leikarar í myndinni en ég var ekkert að falla fyrir frammistöðu þeirra. Colman Domingo, Katy O’Brian og Michael Cera virðast allavega hafa skemmt sér.

Óli gefur ★⯪☆☆☆👎

¹ Skondið að fá tvær myndir gerðar eftir bókum Richard Bachman sama árið. Hin er betri.

² Þegar ég var krakki fattaði ég aldrei hvað þetta ljón kæmi málinu við.

Leðurblökumaðurinn etur kappi við myrku spegilmynd sína á sama tíma og hann reynir að feta sig áfram í ástarlífinu.

Árið 1990 fékk Joe Dante hrúgur af peningum frá Warner Bros. til að gera hvað hvað sem honum datt í hug með framhaldsmyndina af Gremlins. Árið 1992 fékk Tim Burton hrúgur af peningum frá Warner Bros. til að gera það sem hann vildi með Batman 2. Út úr þessu komu tvö meistaraverk sem almenningur féll ekki fyrir strax en hafa með tíð og tíma verið endurmetin.

Það sést á Batman Returns að Tim Burton fékk að stjórna. Tónlist Danny Elfman fær að njóta sín ótrufluð. Búningar og sviðsmynd eru jafnvel gotneskari en í fyrstu myndinni. Síðan eru mörgæsirnar. Flestar raunverulegar. Þær standa uppúr.

Batman Returns sker á flest sem tengir hana við fyrri myndina. Fyrir utan Keaton eru það líklega bara Michael Gough (Alfreð) og Pat Tingle (Gordon) sem koma fram í báðum myndum. Þeir tveir héldu svo hlutverkum sínum Batman Forever og Batman and Robin og eru líklega það eina sem gefur til kynna að myndir Joel Schumacher tengist Burton-myndunum.¹

Þó Batman Returns hafi skilað hagnaði var henni ekki vel tekið. Hún var talin of myrk. Of mikið ofbeldi. Of miklir kynferðislegir undir- og yfirtónar. McDonald’s fór í fýlu vegna þess að samningar um hamingjumáltíðarleikföng höfðu byggt á hugmyndum um barnvæna mynd.

Ég féll ekki fyrir Batman Returns á sínum tíma. Ég náði henni ekki. Hún er allt öðruvísi en upprunalega Batman Tim Burton. Í þetta skiptið áttaði ég mig á að hún er einfaldlega miklu betri.

Mig grunar að Dan Waters eigi stóran þátt í hve skemmtileg Batman Returns er. Hann á mest í handritinu þó hann hafi haft athugasemdir við ákveðnar breytingar sem voru gerðar. Áður hafði hann skrifað Heathers og verið einn af höfundum Hudson Hawk (líklega vanmetnasta mynd Bruce Willis). Það er alveg hægt að sjá línu frá fyrri verkum Dan Waters yfir í Batman Returns.

Michael Keaton er mun öruggari í titilhlutverkinu en í fyrstu myndinni. Hann virðist skemmta sér. Í þetta sinn fékk hann líka mótleikara sem gáfu af sér í stað þess að leika í áttina að honum. Það eru Christopher Walken², Danny DeVito³ og Michelle Pfeiffer sem leika skúrkana.

Það mætti búast við því að Walken myndi stela myndina eins og Nicholson gerði í þeirri fyrri. Svo er ekki. Mögulega vegna þess að hann fær ekki búning en líklega frekar vegna þess hve hörð samkeppnin er.

Nú er ég ekkert rosalega hrifinn af viðrinaskúrkum á borð við Mörgæsina. Í Batman Returns virkar það samt. Að einhverju leyti er það samúðin sem Tim Burton sýnir persónunni en aðallega er það er vegna þess að Danny DeVito⁴ er upp á sitt besta. Hann veltir sér upp úr ógeðinu, stundum bókstaflega.

You’re just jealous because I’m a genuine freak and you have to wear a mask.

Michelle Pfeiffer gefur sig alla sem Kattarkonan. Hún lærði að nota svipu þannig að þegar persónan beitir vopni sínu til að afhöfða gínur þá var það leikkonan sem framkvæmdi bragðið. Í lykilatriði milli mörgæsarinnar og kattarkonunnar setti hún lifandi fugl upp í munninn á sér.

Það er klisja að setja gleraugu á fallegar konur og klæða þær í óspennandi föt. Málið er að Michelle Pfeiffer lætur það virka því það er ekki bara þröngi gervileðurbúningur sem gerir hana kynþokkafulla. Við sjáum að persónan er allt í einu í fullum tengslum við sitt kynferðislega sjálf og sýnir það líkt. Allar hreyfingar minna að einhverju leyti á kött.

Lykilhluti af persónunni er einfaldlega röddin og raddbeiting hennar. Hún táldregur, hæðist og skammast. Hún breimar.

Það hefði verið áhugavert að sjá Catwoman-mynd með Michelle Pfeiffer eftir Dan Waters og í leikstjórn Tim Burton. Kannski ef Batman Returns hefði grætt meira. Ég hef ekki séð myndina sem var gerð rúmum áratug seinna.

Þannig að ef ég ætti að meta skúrka í myndum Tim Burton væri röðin:

Michelle Pfeiffer > Danny DeVito > Jack Nicholson.

Að mínu hógværa og heiðarlega mati er Batman Returns besta myndin um Leðurblökumanninn. Ég þarf að setja upp ákveðna varnagla.

1) Ég er ekki að hugsa um myndirnar í samhengi við teiknimyndasögurnar, bara aðrar Batman myndir. Mér er sama hve trú þær eru upprunalegu persónunum.

2) Ég nennti ekki að sjá Dark Knight Rises á sínum tíma og af nýrri myndunum hef ég bara séð Batman vs. Superman sem var óbærilega asnaleg og leiðinleg. Lego Batman er kannski í öðru sæti.

Maltin gefur ★★☆☆.

Óli gefur ★★★★★.

¹ Það er grautfúlt að Billy Dee Williams hafi ekki verið fenginn til að leika Harvey Dent í Batman Forever.

² Persóna Christopher Walken er augljóslega nefnd í höfuðið á Max Schreck, aðalleikara upprunalegu Nosferatu.

³ Danny DeVito var einu sinni herbergisfélagi mannsins sem varð til þess að Michael Douglas þurfti að kalla sig Michael Keaton.

⁴ Einn af skósveinum mörgæsarinnar er Vincent Schiavelli sem lék með DeVito í One Flew Over the Cuckoo’s Nest.

Ungur drengur verður fyrir áfalli og sem fullorðinn maður reynir hann að fylla tómið með því að klæða sig í grímubúning.

Í október 1989 var ég í Reykjavík í fimmtugsafmæli Hauks frænda. Það var ákveðið að við Starri og Aðalsteinn fengjum að fara í bíó. Það var ein mynd sem okkur þremur þótti langmest spennandi að fara á: Indiana Jones and the Last Crusade. Síðan kom í ljós að hún var bönnuð innan tólf ára og hinn níu ára Aðalsteinn taldist of ungur til að fara á hana.

Þannig að Batman í Bíóhöllinni varð fyrir valinu. Það var í fyrsta skiptið sem ég fór í bíóið í Mjódd sem hefur nú verið hverfisbíóið mitt í rúm tuttugu ár. Í lok janúar verður því lokað og vegna þess að kapítalisminn ræður öllu fáum við ekkert menningarlegt í staðinn. Bara helvítis Nova sem er fyrirtæki sem ég vissi ekki að væri ennþá starfandi.

Um daginn var ég í Egilshöll með Sigga vini mínum að ræða um væntanlegar sýningar á Batman-myndum og minning skaust upp í huga minn frá því í Glerárskóla. Ég var að segja Sigga að mér hefði ekki þótt Batman sérstaklega góð. Hann ásakaði mig um að vilja bara vera öðruvísi af því myndin væri svona vinsæl. Mögulega var smá sannleikur í því en ég held ég hafi aðallega verið að finna afsökun til að monta mig af því að hafa séð myndina löngu áður en hún kom í bíó á Akureyri. Síðan var ég smá bitur að hafa ekki fengið að sjá Indiana Jones and the Last Crusade.

Tim Burton var ekki augljóst leikstjóraval fyrir Batman en skrýtnu myndirnar hans höfðu slegið í gegn þannig að hann fékk séns. Samt ekki fyrren Joe Dante leikstjóri Gremlins hafði hafnað starfinu.

Það að fá Michael Keaton í hlutverk Batman var vægast samt umdeilt. Hann var talinn alltof mikill grínleikari til að geta staðið undir hinum myrka Batman sem aðdáendurnir voru að vonast eftir. Leðurblökumaðurinn var í uppsveiflu eftir að Alan Moore skrifaði The Killing Joke and Frank Miller hina Reagan/fasísku The Dark Knight Returns.

Á sínum tíma var Batman Tim Burton umtöluð fyrir að vera dökk teiknimyndasögumynd. Það var augljóslega miðað við tóninn í Batman þáttunum frá sjöunda áratugnum. Hún er líka dökk miðað við Joel Schumacher Batman-myndirnar sem komu seinna.

Batman er næstum því skylduáhorf. Áhrif hennar voru gríðarleg, sérstaklega vegna útlits og hönnunar. Tónlist myndarinnar er einn af hápunktum ferils Danny Elfman. Ég veit að margir eru hrifnir af lögunum sem Prince gerði fyrir myndina en mér finnst þau alltaf voðalega meh, sérstaklega miðað við hans bestu lög.

Jack Nicholson er ennþá minn Jóker. Hann fer svo innilega yfir toppinn og skyggir auðvitað á alla aðra leikara myndarinnar. Þó er Tracey Walter líka eftirminnilegur sem hans næstráðandi. Líka gaurinn sem heldur á tónlistargræjunum.

Handritið sjálft er hálfgert klúður og það hefði mátt stytta Batman töluvert. Kim Basinger passar eiginlega ekki í myndina og ég held að það sé ekki henni að kenna.¹

Af öðrum leikurum myndarinnar má nefna Billy Dee Williams, Pat Hingle, Jerry Hall, Robert Wuhl og auðvitað Jack Palance.

Maltin gefur ★★⯪☆.

Óli gefur ★★★★☆👍👍🖖

¹ Hlutverk Kim Basinger í Batman varð til þess að hún var kynnir á Óskarsverðlaununum fyrir árið 1989. Ég hef ekki séð almennilega staðfestingu á því sem gerðist en ég held að hún hafi einfaldlega farið út fyrir handritið þegar hún átti að kynna Dead Poets Society. Hún leit allavega út fyrir að vera mjög taugaóstyrk þegar hún fór allt í einu að tala um að ein besta mynd ársins Do The Right Thing hefði ekki hlotið tilnefningu. Fyrir það verður Kim Basinger alltaf á mínum topplista.