Ætli ég komi mér í vandræði með því að fara að blogga um stöðu stjórnenda í grunnskólum? Ef svo er þá verður það bara svo að vera. Ég hef sjálfur gegnt stjórnunarstöðu í grunnskólum sem stigstjóri og árgangastjóri sem er að einhverju leiti sambærilegt við þær stöður sem nú um stundir kallast deildarstjórar, þó með þeirri undantekningu að ég var aldrei félagi í Sí (Skólastjórafélagi Íslands) og sótti ekki ráðstefnur eða námskeið á vegum sveitarfélaganna ætlaðar stjórnendum í grunnskólum.
Sveitarfélögin hafa lagt mikla áherslu á það sem þau kalla bætt skólastarf en felst þó einkum í auknum afskiptum og stjórn skólastjórnenda á störfum kennara. Þessi stjórnun á samt ekki við um kennslu, undirbúning hennar eða úrvinnslu nema að litlu marki. Helst er þarna um að ræða bindingu á tíma kennara til að vinna ýmis störf sem skólastjórnendur setja þeim fyrir og hafa verið í formi skýrslugerðar, samstarfshópa um ýmis mál (mörg hver tengd kennslu) og hópavinnu sem helst hefur beinst að því að láta kennara sitja í hópum og ræða hvort gildið samstaða sé mikilvægara í kennslu en gildið virðing og raða orðum upp í einhverja mikilvægisröð, föndra einhver listverk og sitja fyrirlestur eftir fyrirlestur um bekkjarstjórnun, uppeldisaðferðir og fleira þ.u.l.
Á sama tíma hefur endurmenntunarkerfi kennara verið rústað þannig að nú er svo komið að ofangreindir fyrirlestrar er eina endurmenntunin sem kennarar fá (fyrir utan þá sem þeir afla sér sjálfir án þess að fá nokkra umbun fyrir) en námskeið sem tengjast kennslu ákveðinna greina eða aldurshópa eru horfin. Endurmenntunin verður jú að henta fyrir allan hópinn.
Þetta er svo sem ekki alslæmt nema þar sem talsverður tími fer í þetta sem er þá ekki að nýtast til starfa sem tengjast kennslunni. Það að ákveðinn tími hafi verið áætlaður til undirbúnings og úrvinnslu þýðir nefnilega ekki að kennarar hafi lagt stílvopnið frá sér og farið að gera eitthvað annað um leið og sá tími var liðinn.
Staða stjórnenda breyttist einnig töluvert eftir að grunnskólarnir færðust yfir til sveitarfélaganna og þá helst með samningunum 2001. Þá hætti skólastjórinn að vera sá kennaranna sem hafði valist til faglegrar forystu fyrir þeim og varð að embættismanni sveitarfélagsins sem var í skólanum til að gæta hagsmuna þess gagnvart kennurunum. Nú er svo komið að það er algjör óþarfi að skólastjóri hafi nokkra menntun eða reynslu sem kennari. Hans hlutverk er fyrst og fremst að halda utan um reksturinn, hafa eftirlit með kennurum, sjá til þess að nægilegt magn skýrsla sé framleitt, huga að starfsmannahaldi, sjá til þess að stefnumótun og fleira slikt sé unnið. í ekkert af þessu þarf kennaramenntun og nær að segja að menntun í stjórnun nýtist mun betur. Svo framarlega sem ég veit er sú tíð að skólastjórinn sé faglegur forystumaður kennarahópsins liðinn.
Kannski er ég að draga upp frekar dökka mynd af þessu ástandi hérna en ég veit að margir kennarar hafa þessa sömu tilfinningu. Sjálfur ákvað ég að fara ekki í nám í stjórnun menntastofnana en það litla sem ég hef hlerað úr því sem þar fer fram og frá sveitarstjórnarmönnum um þá fundi þar sem fjallað um mál grunnskólanna vekur manni ekki bjartsýni.
Umkvörtunarefni skólstjórnenda og sveitarstjórnarmanna um að kennarar líti svo á að þegar kennslu lýkur séu þeir búinir í vinnunni og séu tregir til að taka þátt í svokölluðu innra starfi sýnir að þarna er á ferðinni fólk sem er gersamlega úr tengslum við starf kennara og það jafnvel þótt það hafi sjálft verið kennarar á árum áður. Það virðist ekki hafa hugmynd um hvað felst í því að undirbúa kennslu svo vel sé, að því lengri tími sem gefst til þess þá sé meiri möguleiki á að líta til þarfa hvers nemanda fyrir sig og svo undrast það að menn vilji ekki frekar draga upp Y-spjöld um það hvernig við sjáum, finnum fyrir og getum metið gildið kærleika í skólastarfinu!
Því fyrr sem kennarar fá full yfirráð yfir sinni vinnu og skólastjórar fara í það augljósa hlutverk að vera embættismenn í starfsmannafélögum sveitarfélaganna því betra. Það er kannski einfeldnislegt sjónarhorn hjá mér en ég held að ef fagmönnunum, í þessu tilviki grunnskólakennurum, er látið eftir að móta kennsluna, námskrána og í raun skólastefnu landsins þá fáum við besta niðurstöðu. Rétt eins og ég treysti læknum og hjúkrunarfræðingum betur til að móta heilbrigðisstefnuna en skrifstofustjórum á Landspítalanum eða heilbrigðismálaráðuneytinu. (9)
P.S. Ég verð ansi hreint lengi að semja tuttugu færslur ef þær verða allar jafn langar og hingað til. 🙂