Allar þessar umræður um hvort rífa eigi Austurbæjarbíó eða leyfa því að standa (mál sem ég læt mig fremur litlu varða) hafa orðið til þess að ég fór að rifja upp fyrsta skiptið. – Nei, ég ætla ekki að fara að þreyta ykkur með einhverjum blautlegum bíótengdum sögum, heldur segja frá fyrstu mótmælaaðgerðunum sem ég tók þátt í að skipuleggja og hvernig þær stigmögnuðust upp í skæruliðastarfsemi.
Ég bjó á Hjarðarhaganum þar til ég var níu ára gamall, nánar tiltekið í „kennarablokkinni“, sem svo var eitt sinn kölluð. Það er efsta íbúðarblokkin í götunni, næst húsi Verk- og Raunvísindadeildar. Mér skilst að þessi blokk hafi verið fyrirmyndin að „listamannablokkinni“ í Djöflaeyju Einars Kárasonar og að hús spákonunnar hafi staðið í garðinum. Sel það ekki dýrar en ég keypti.
Á byrjun níunda áratugarins var mun meira af auðum svæðum í grennd við blokkina. Tæknigarður og hús Endurmenntunarstofnunnar HÁ voru ekki risin. VR-húsin voru færri og minni, en reyndar stóð heljarmikil skemma við Hjarðarhagann sem síðan hefur verið rifin. (Það skildi á milli minnstu barnanna og þeirra stálpuðu að þora upp á þakið á skemmunni.) Lengra í burtu var Melavöllurinn í allri sinni dýrð, viðbótarálman við Hótel Sögu var ekki komin og heldur ekki minni salir Háskólabíós. Með öðrum orðum – leiksvæði okkar krakkanna voru miklu, miklu stærri en seinni kynslóðir hafa mátt búa við.
En við gerðum okkur grein fyrir því að við værum síðustu Móhíkanarnir. Helvítis Háskólinn sallaði inn peningum með happdrættinu sínu og gat stöðugt byggt ný hús. Við sáum hreinlega saxast á yfirráðasvæði okkar með hverjum mánuði. Við hötuðum Háskólann. Reyndar er ég ekki viss um að ég sé búinn að taka hann fyllilega í sátt ennþá.
Einn daginn var okkur þó öllum lokið. Það var komin grafa sem byrjuð var að kroppa í litla hólinn rétt norðan við VR (eiginlega mitt á milli VR og Tæknigarðs í dag). Þetta var hóllinn þar sem minnstu börnin lærðu á snjóþotur og þar sem hægt var að rúlla sér niður (þrátt fyrir hættuna á garnaflækju). Við vissum það þá strax, að ef helvítis Háskólinn fengi að hirða af okkur hólinn, þá myndi ekkert stöðva hann.
Ég man ekki nákvæmlega hver átti frumkvæðið að því sem gerðist næst. Það er heldur ólíklegt að ég hafi tekið forystuna, enda bara átta ára og ekki efstur í goggunarröðinni (það var a.m.k. ein 11 ára stelpa í hópnum – sem auðvitað var helsti foringinn), en á hinn bóginn vissi ég sem barn róttæklinga nokkuð um það hvernig ætti að skipuleggja mótmæli…
Á undraskjótum tíma tókst okkur að finna spýtur, sög, hamar, nagla og málningu. Einhver (líklega Bjössi frændi, sem var handlagnastur allra sem ég þekkti) barði saman mótmælaspjald og einhver annar málaði (líklega notuðum við krít frekar en málningu) slagorð á spjaldið: „Ekki fleiri byggingar háskólans“. Með þetta gengum við til móts við gröfuna.
Gröfumaðurinn hefur líklega fengið flog af hlátri þegar hann sá 7-8 krakka strunsa með kröfuspjald og reka niður í jörðina fyrir framan hann. Skilningur hans á mikilvægi lýðræðislegrar umræðu og skoðanaskipta var þó ekki meiri en svo að hann reiddi gröfukjaftinn til lofts og mölvaði skiltið. – Þetta þýddi stríð.
Líklega hefur einhver háskólastarfsmaðurinn fylgst með atburðarásinni æsilegu út um gluggann, því gröfudólgurinn var ekki fyrr búinn að mölva skiltið en að maður – sem augljóslega gegndi merkilegri stöðu – kom aðvífandi og skammaði hann, sennilega fyrir að sveifla gröfunni ógætilega fyrir framan börn. Gröfumaðurinn varð sneyptur, kroppaði eitthvað meira í hólinn en fór svo heim. Daginn eftir kom sama grafa eða einhver önnur (man þeð ekki svo gjörla) og lokaði sárinu í hólnum.
Auðvitað fögnuðum við sigri. Krakkarnir í blokkinni, með ekkert annað að vopni en góðan málstað og öflug slagorð, höfðu hrundið ásælni Háskólans með alla sína sjóði og gerræðislega útþenslustefnu. (Að okkar mati gat Háskólinn bara byggt í Vatnsmýrinni – í því fúafeni léku engir sér nema pakkið úr Litla-Skerjó.)
Það var ekki fyrr en miklu síðar að endurskoðunarsinninn ég lét mér til hugar koma að kannski hafi Háskólinn ekki ætlað að byggja hús á hólnum eða viðbyggingu við VR – heldur hafi hann verið að grafa fyrir símastreng eða einhverju slíku. En auðvitað myndu þeir reyna að halda því fram núna frekar en að játa ósigur…
Og þannig hófst mótmælasaga mín!