Er með smá samviskubit yfir að hafa látið skítaveðrið aftra mér frá því að fara í Norræna húsið á fyrirlestur Guðna Th. Jóhannessonar. Reyndar tel ég mig hafa nokkuð góða hugmynd um efni fyrirlestursins. „Vald hinna veiku. Ísland og stórveldin í kalda stríðinu.“ er nokkuð gegnsær titill.
Ég er samt ekki sannfærður. Málið er að „vald hinna veiku“ kemur einkum fram í því að þeir „veiku“ eða „litlu“ eiga oft gott með að fá kröfur sínar í gegn. Gott og vel, vandinn er að þessar kröfur (sem sannarlega eru stórar í huga hins litla) eru oft harla léttvægar í huga þess stóra. Hvað munar stórveldin um að sletta smáaurum í einhverja dverga? Er það sönnun þess að dvergurinn sé í raun við stjórnvölinn eða bendir það fremur til að hann sé léttur á fóðrum?
Með sömu rökum má segja að afskekktar byggðir og smáþorp séu „stóru spilararnir“ í íslenskri stjórnmálasögu því þær gátu herjað út allskyns þjónustu sem skiptu þær hlutfallslega miklu máli, en kostuðu þjóðarbúið hlutfallslega lítið.
Ég hefði viljað spyrja Guðna út í það hvort ekki megi líta á þessar kenningar sem nokkurs konar anga af alþjóðapólitískri-einsögu? Á anda mannfræðinga vilja sumir sagnfræðingar endalaust finna „gerendur“ í sögunni (search for agency). Helst eiga allir að hafa verið gerendur í sem mestum mæli – og mesta fjörið er að finna einhvern labbakút á útnára og tala sig upp í að hann hafi skapað sína eigin heimsmynd og þannig orðið allt eins virkur þátttakandi í mótun samfélagsins og kóngurinn.
Held að Guðni yrði þó ekki kátur að vera sakaður um einsöguvillu!