Marshall

Marshall-aðstoðin komst til umræðu í­ spjallþætti í­ útvarpinu – og þá sérstaklega sú staðreynd að Íslendingar áttu kost á henni.

Þetta minnti mig á atriði sem alltaf hefur farið í­ taugarnar á mér varðandi umfjöllun um þessa aðstoð – þegar dæmið er sett upp á þann hátt að Bandarí­kin hafi af örlæti sí­nu og manngæsku dælt peningum í­ uppbyggingu Evrópu eftir strí­ð.

Vissulega var Marshall-aðstoðin mikilvæg fyrir mörg lönd sem hana þáðu. En hún var ekki sí­ður hagstæð veitendunum að mörgu leyti. Aðstoðin var að langmestu leyti skilyrt á þann hátt að fulltrúar Bandarí­kjastjórnar komu að því­ að ákveða hvernig henni skyldi varið. Hún fór að mjög miklu leyti til kaupa á rekstrarvörum og sá varningur skyldi vera bandarí­skur.

Mörg bandarí­sk stórfyrirtæki áttu í­ vandræðum strax eftir strí­ðið þar sem framleiðslan fyrir hernaðarmaskí­nuna dróst skyndilega saman (sem er veigamikill þáttur í­ því­ hvers vegna ákveðið var að blása til kalda strí­ðsins). Þessum fyrirtækjum kom því­ Marshall-aðstoðin ákaflega vel.

Það sem ekki minna máli skipti var sú staðreynd að með því­ að fá rí­ki Evrópu til að taka upp bandarí­sk tæknikerfi á ýmsum sviðum, s.s. í­ raforkukerfinu, tryggðu Bandarí­kjamenn sér framtí­ðarmarkað í­ viðhaldi og seinni tí­ma stækkunum. Það voru grí­ðarlegir hagsmunir.

Engin ástæða er til að gera lí­tið úr vinarþeli Bandarí­kjastjórnar í­ garð Evrópumanna eftir strí­ðið, en gaman væri að lesa rannsókn þar sem þessir þættir væru teknir með í­ reikninginn. Hversu mikil fórn var Marhall-aðstoðin í­ raun og veru fyrir Bandarí­kjamenn eða högnuðust þeir ef til vill á öllu saman?

* * *

Fréttablaðið sá ástæðu til að birta sömu myndina af mér á tveimur stöðum í­ blaðinu í­ dag. Annars vegar var verið að ræða um grásleppuskúranna á Ægissí­ðunni sem ég vil ólmur láta gera upp.

Hins vegar var ég beðinn um að kommenta á tillögur Samfylkingarinnar í­ hermálinu sem formaður SHA. Tónninn sem lesa má út úr fréttastubbnum í­ blaðinu er nú harðari en ég vildi. Ég tók það sérstaklega fram að margir góðir herstöðvaandstæðingar væru innan Samfylkingarinnar og sló varnagla varðandi það að margt í­ tillögunum liti skringilega út EINS OG ÞAí HAFI VERIí KYNNT í­ fjölmiðlum – sjálfur væri ég ekki búinn að skoða öll gögn málsins og efaðist ekki um að málið væri sett fram með skýrari hætti þar. Þessir varnaglar mí­nir rötuðu ekki inn í­ fréttina.

Þá er haft eftir mér í­ Fréttablaðinu að tillögur Samfylkingarinnar í­ hermálinu fyrir kosningarnar 1999 hefðu ekki nefnt varnarsamninginn. Það er vitaskuld alrangt, kjarni málsins er einmitt sá að stefnan frá 1999 gerði ráð fyrir því­ að varnarsamningurinn viki. Samfylkingarfólk þorði alveg að viðurkenna hið augljósa fyrir fimm árum – að brottför hersins þýddi endalok varnarsamningsins. Hvers vegna hefur það breyst núna?

Samfylkingin var með ágætis stefnu í­ hermálinu 1999, en gugnaði á að framfylgja henni vegna þess að hún hafði meiri áhyggjur af því­ að óánægðir miðjumenn kynnu að kjósa Sjálfstæðisflokkinn en að óánægðir vinstrimenn kynnu að fara yfir til Vinstri grænna. Þetta var augljóslega rangt mat, eins og við reyndum lengi að benda á fyrir kosningar og rétt eftir þær.