Sæll enn og aftur, ígúst!
Segðu mér Gústi, finnst þér ekkert kjánalegt að við skiptumst á skoðunum í 2. persónu á netinu fyrir allra augum? – En það gleður mig að þú sért búinn að hrista úr þér morgunfýluna og sért kominn í stellingar til að ræða málin.
Þú segir mig hafna því að landstjórn hafi áhrif á kjör einstakra ríkja, sbr. Zimbabwe. Ekki vil ég kannast við það og hef raunar skrifað allnokkrar greinar um málefni Zimbabwe sérstaklega og rætt um stöðu mála þar í landi í útvarpi a.m.k. einu sinni. Minnist þess ekki að hafa gripið sérstaklega til illmennsku Alþjóðabankans sem orsakaskýringar þar.
Auðvitað skiptir landstjórnin gríðarmiklu máli þegar verið er að ræða um stöðu efnahagsmála í einstökum ríkjum – en það var ég ekki að gera í greininni sem fór svo mjög í taugarnar á þér, heldur var hér um að ræða hagtölur fyrir heilu heimsálfurnar. – T.d. tók ég fyrir Rómönsku Ameríku sem heild, en þar hefur efnahagsuppbyggingu hrakað á síðustu tveimur áratugum samanborið við áratugina tvo þar á undan. Slíka hnignun í heilli heimsálfu verður að skýra með stærri þáttum en staðbundnum einvörðungu. – Um það hljótum við að geta verið sammála?
Þú hittir hins vegar naglann á höfuðið með því að gagnrýna patent-skýringar, eins og þá að finna eina stofnun eða einn aðila til að skella allri skuldinni á. Vandamálið er nefnilega akkúratt það, að Alþjóðabankinn, Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn og Alþjóðaviðskiptastofnunin eru einhverjar skæðustu patent-lausna stofnanir seinni tíma. Þær hafa gert tilkall til þess að geta einar tryggt uppbyggingu og vöxt í þriðja heiminum og fordæmt allar aðrar lausnir en þær boða. Lengst af níunda og tíunda áratugnum voru þær lausnir óheft frjálshyggja, þrátt fyrir varnaðarorð (t.d. ýmissa hagsögufræðinga) sem bentu á að fleiri leiðir væru færar í hagþróun og að sumar þeirra leiða sem alþjóðastofnanir þessar berðust gegn væru þær sömu og iðnríki Vesturlanda hefðu notað með góðum árangri við sína eigin uppbyggingu.
Gott dæmi um þetta er spurningin um eignarhald á vatnsveitum. Ef saga vatnsveitukerfa í Evrópu er skoðuð, þá hefst hún yfirleitt sem dreifð og ómiðstýrð uppbygging á vegum einkaaðila sem með tímanum færist á hendur hins opinbera sem lítur á rekstur slíkra þátta sem nauðsynlegan lið í stoðgerð samfélagsins. Þannig er innkoma ríkisvaldsins á þessu sviði undantekningarlítið talin gæfuspor í evrópskri sögu, sem ýtt hafi undir efnalegar framfarir.
Nú, leggja stofnanir á borð við Alþjóðaviðskiptastofnunina ofurkapp á að fá stjórnvöld í þriðja heiminum til að einkavæða vatnsveitur sínar eða fela erlendum fyrirtækjum uppbyggingu þessara þátta. Reynslan af slíkum framkvæmdum, t.d. í Rómönsku Ameríku, er hvarvetna sú að vatnöflun hefur reynst íbúunum erfiðari og vatnskostnaður hækkað. – Þessi afstaða viðskiptastofnananna er undarleg í ljósi sögunnar og evrópskra fyrirmynda en skiljanleg í ljósi hagsmuna stórfyrirtækja sem eygja góðan markað. – Þetta er dæmi um að við Vesturlandabúar beitum áhrifum okkar til að þvinga þriðja heiminn til að gera samfélagsbreytingar sem við kærum okkur ekki um að gera heima hjá okkur.
Og rétt að lokum:
Hvort Alþjóðabankinn eða Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn hafi marga eða fáa starfsmenn er ekki góður mælikvarði á það hvort stofnanirnar geti haft mikil eða lítil áhrif á afkomu einstakra ríkja. Það sem skiptir máli, er hvaða tak viðkomandi stofnanir hafa á ríkisstjórnum landa heimsins. – Þannig getur einn bankagjaldkeri í Búnaðarbankanum valdið mér mun meiri vandræðum en hópur af öðru fólki, með því einu að svipta mig yfirdráttarheimildinni minni og gjaldfella lánin mín…