Sagan endalausa

Mér finnst ritdeilur í­ sjálfu sér ekki leiðinlegar. Þær verða það bara þegar ekki er um nein skoðanaskipti að ræða, heldur karp þar sem hvorugur aðilin þokast neitt áfram. Held ég bí­ti samt á jaxlinn og skrifi enn eina færsluna um Egil Helgason og staðreyndameðferð hans.

Ég gef mér að ég sé nafnlausi sagnfræðingurinn sem Egill skrifar um í­ nýjustu færslu sinni þar sem segir:

„Sagnfræðingur rauk upp vegna þess að ég hafði nefnt að ekki væri hægt að jafna saman kúguninni á keisaratí­manum og á tí­ma bolséví­ka. Taldi öll mí­n skrif ómarktæk vegna þessa.“

Ef þessi nafnlausi sagnfræðingur er allt annar maður, þá fellur afgangurinn af þessari færslu dauður og ómerkur. En ef það er eins og mig grunar, þá hef ég þetta um málið að segja:

Færsla mí­n um Sovétrí­kjagrein Egils var ekki efnislegt svar við málflutningi hans og niðurstöðum greinar hans. Með því­ er ekki þar með sagt að ég sé sammála öllu í­ túlkun Egils á þessari sögu, en ef ég hefði ætlað að hjóla í­ sjálfa greinina og niðurstöður hennar hefði það kallað á miklu meiri vinnu og flóknari rökstuðning. Ég er ekki slí­kt fí­fl að halda að með því­ að benda á eina villu í­ málflutningi einhvers manns, sé búið að slá hann út af borðinu og gera hann marklausan.

Ég er þeirrar skoðunar að hægt sé að hrekja ýmis atriði í­ grein Egils, en önnur geti staðið fyrir sí­nu. Hvernig hann kemst að þeirri niðurstöðu að ég telji mig hafa afsannað grein hans skil ég ekki. Mér sýnist helst að hann sé að lesa eitthvað slí­kt út úr athugasemdum frá misnafnlausu fólki á sinni eigin sí­ðu.

Það sem ég gerði hins vegar í­ upphaflegu færslunni, var að benda á mjög banal sagnfræðilega staðhæfingu í­ grein Egils. Setninguna: „Það tók bolséví­ka ekki nema svona vikutí­ma að myrða jafnmarga og keisarastjórnin hafði látið drepa á mörg hundruð árum.“

Ég held að 99% fólks sem las þessa setningu – hafi lagt sama skilning í­ hana og ég: að í­ henni fælist annars vegar staðhæfing um morðæði bolsévika, en hins vegar væri stórkostlega dregið úr drápum keisarastjórnarinnar. Og þótt Egill sé ófáanlegur til að viðurkenna að upphaflega setningin hafi verið klárlega röng og villandi, hefur hann fallist á það óbeint – fyrst með því­ að breyta henni og sí­ðar með því­ að reyna að toga hana og teygja með skilgreiningum.

En hvaða máli skiptir þetta? Til hvers að karpa um þessa tilteknu setningu?

Hefðu niðurstöður greinar Egils Helgasonar breyst á nokkurn hátt þó að setningin hefði horfið? Auðvitað ekki. Boðskapur greinarinnar er sú byltingarkennda niðurstaða að Stalí­n hafi verið vondur. Hvort öryggislögregla keisarans hafi verið skipuð ljúflingum eða hranalegum hrottum hefur lí­til áhrif á þá niðurstöðu.

Þetta snýst með öðrum orðum ekki um niðurstöður, heldur sagnfræðileg vinnubrögð.

Sagnfræðingur sem skrifaði um galdrabrennur á Íslandi – og myndi tala um þau hundruð manna sem farið hefðu á bálköstinn – væri í­ vondum málum. Þegar hann væri leiðréttur og bent á að í­slensk fórnarlömb galdrabrenna hefðu verið nær 20 talsins – væri lí­til vörn fólgin í­ því­ að hamra á illsku þess að brenna fólk á báli. Það er engin stuðningsyfirlýsing við kaþólsku kirkjuna fólgin í­ því­ að halda staðreyndum til haga. – Góður málstaður eða trúverðugar niðurstöður geta ekki réttlætt rangar staðhæfingar í­ sagnfræði.

Því­ miður eru kröfur um sagnfræðileg vinnubrögð ekki hátt skrifaðar í­ umfjöllun um utanrí­kismál. Þegar kemur að því­ að ræða um illræmdar rí­kisstjórnir eða einræðisherra, er lenska að slengja bara fram einhverjum fórnarlambatölum.

Tökum umræðuna um írak sem dæmi. Þegar Daví­ð Oddsson og Halldór ísgrí­msson ræða um Saddam Hussein, þá fer það eftir dagsforminu hvort hann er kallaður maðurinn sem drap „hundruðir þúsunda“; „milljón“; „meira en milljón“ eða jafnvel „milljónir“. – Fréttastofurnar voru undir sömu sök seldar. Þegar rætt var um fjölda Kúrda sem einræðisherrann hafði á samviskunni, gat talan hlaupið frá hundrað þúsund upp í­ þrjúhundruð þúsund frá hádegisfréttum til kvöldfrétta. Á sjálfu sér var mönnum alveg sama – því­ hver nennti að benda á misræmið? Þeir hinir sömu væru þá bara stimplaðir Saddams-vinir.

Reynið að fylgjast með því­ þegar sagt er frá þjóðarmorðunum í­ Rwanda. – Þar slengja menn bara fram einhverjum tölum. Tölfræðin skiptir ekki máli því­ niðurstaðan liggur fyrir…

Fyrir sagnfræðing er óþolandi að fylgjast með umfjöllun á þessum nótum. Ég skil ekki hvers vegna nokkur maður grefur sjálfviljugur undan eigin málstað með því­ að styðja hann vondum rökum.

Það er nú ekki flóknara.