Ómar Ragnarsson bloggar um götuheiti og er tilefnið nafnabreytingin á götunum í Túnunum, sem er honum ekki að skapi. Reyndar er Ómar ekki í prinsipinu á móti því að breyta um nöfn á götum – hann gerir bara greinarmun á götuheitum sem vísa í staðhætti og þekkt örnefni annars vegar en heitum sem eru meira út í bláinn hins vegar. Þannig vill hann halda í Hólavallagötu – sem vísar til gamla Hólavallaskólans – en stæði væntanlega á sama um Sólvallagötu eða Ásvallagötu.
Þetta er auðvitað alveg tæk vinnuregla, þótt stutt sé yfir á gráu svæðin. Þannig vísar Kaplaskjólsvegurinn í gömul skýli fyrir útigangshross og því væntanlega friðhelgur – en í hverfinu er allt fullt af götuheitum sem vísa í sömu arfleið, þar sem hestanöfnum er splæst framan við „-skjól“, s.s. Faxaskjól, Granaskjól, Sörlaskjól og Frostaskjól. Eru þau þá líka mikilvægur sögulegur minnisvarði um gömul hestagerði?
Ómari finnst út frá þumalputtareglu sinni afleitt að Höfðatún fái annað heiti, þar sem það sé dregið af nafni Höfða og jafnar því við að heiti Laugavegar yrði breytt. Það er reyndar langsóttur samanburður – vegna þess að Höfðatún er jú bara leitt af Höfða-nafninu. Öðru máli hefði gegnt ef einhverjum hefði dottið í hug að umskíra Höfða sjálfan…
En gott og vel. Staðnæmumst aðeins við hina fáránlegu tilhugsun: að breyta nafni Laugavegarins.
Eins og Ómar rifjar upp heitir Laugavegurinn þessu nafni vegna þess að hann var lagður inn að Þvottalaugum eftir að Reykjavíkurbær eignaðist Laugarnesið og þar með talið Þvottalaugarnar. Ég nenni ekki að slá því upp hvenær þessi kaup gengu í gegn – minnir samt að það hafi verið 1885 og vegalagningin hafist ári eða tveimur árum síðar.
En hvenær er Laugavegur í raun Laugavegur? Þetta kann að virðast djúp tilvistarspekileg spurning, en er í raun mjög praktísk. Laugavegurinn sem hvert mannsbarn í Reykjavík þekkir, hefst við mót Skólavörðustígs og Bankastrætis/Bakarabrekku og heldur áfram inn að Kringlumýrarbraut, þar sem Suðurlandsbraut tekur við. Með öðrum orðum – honum lýkur óralangt frá Þvottalaugunum, nánar tiltekið nokkurn veginn við vesturbakka gamla Fúlutjarnarlæksins, sem rennur væntanlega í ræsi undir Kringumýrarbrautinni til sjávar.
Vaðið yfir Fúlutjarnarlækinn var niðri við ósinn, rétt vestan við Kirkjusand. Án þess að hafa sérstaklega lagt mig eftir því að skoða gömul kort af legu Laugavegarins, hef ég alltaf reiknað með því að fljótlega eftir að yfir Rauðaránna var komið hafi gatan sveigt til norðurs og farið auðveldustu leið í gegnum Túnin og niður að vaðinu. Ef sá skilningur minn er réttur, þá er það tómur tilbúningur að tala um götuna a.m.k. frá því í grennd við Fíladelfíukirkjuna og út að Suðurlandsbraut sem Laugaveg og sjálfstætt rannsóknarefni að kanna hvenær það hefst. Mín vegna mætti sá vegastubbur sem best heita Fúlutjarnarlækjargata – svona ef við erum að spá í lókal örnefnum…
Og hvað má þá segja um vestasta hluta götunnar? Nú er ekki svo að engin byggð eða gata hafi verið í framhaldi af Bakarabrekkunni fyrir 1885. Á korti frá 1876 er talað um Vegamótastíg þar sem nú er neðsti hluti Laugavegar. Það nafn er því upprunalegra og vafalítið má finna enn eldri heiti. Þessi gata hlykkjaðist áfram austur á bóginn og hefur væntanlega náð a.m.k. sem slóði alla leið að Rauðará. Ég er nefnilega alls ekki viss um að gerð Laugavegarins hafi kallað á miklar vegabætur vestan Rauðarár, sem var að mörgu leyti orðin endimörk hinnar eiginlegu Reykjavíkur á seinni hluta nítjándu aldar.
Það má því færa fyrir því nokkuð gild rök að Laugavegur dagsins í dag sé ekki nema að mjög litlu leyti á sömu eða svipuðum slóðum og Laugavegurinn sem lagður var inn í Laugardal. 1:0 fyrir sagnfræðina.